Ish stolida yuqoridagilardan tashqari ish natijalarini qayd etish uchun laboratoriya jurnali bo’lishi mumkin

Tozaligiga ko’ra reagentlar 6 turga bo’lingan             

№	Reagent	Belgisi	Ifloslikni foiz miqdori
1	Texnik	“t”	1
2	Tozalangan	“o”	0,1
3	Toza	“ch”	0,01
4	Tahlil uchun toza	“ch.d.a”	0,001
5	Kimyoviy toza	“x.ch”	0,001
6	Juda toza	“osobo chist”	10^-4–10^-5

 

Tahlil turlarining tasnifi

Analitik kimyoda maqsadga ko’ra moddalarni element, funksional, molekulyar va fazoviy holatlari tahlil etiladi:

Element tahlilda–moddaning tarkibida qanaqa elementlar va qanday nisbatlarda borligi aniqlanadi. 

Funksional tahlilda–turli funksional guruhlar amino–NH₂, nitrito–NO₂^-, karbonil С=O, karboksil COOH, gidroksil OH va boshqa guruhlar borliga aniqlanadi.

Molekulyar tahlilda–murakkab modda (ashyo)ning molekulyar tarkibi aniqlanadi.

Fazoviy tahlilda–tahlil etilayotgan tizimni fazoviy tarkibi (qattiq, suyuq, gaz, kristall, amorf) qismlari  ochiladi va aniqlanadi.

Farmatsevtik tahlilda dori vositalari sifat va miqdoriy tarkibi; farmakopik usullari ya’ni davlat tomonidan tasdiqlangan Farmakopik maqolalari–umumdavlat standartlar to’plamida keltirilgan analitik reaksiyalar vositasida, nazorat etiladi. Farmakopik maqolasi ishlab chiqilmagan biror dori ishlab chiqarishga tavsiya etilmaydi.

 

Tahlil uchun olingan namuna massasi (eritma hajmi)ga ko’ra tahlilni

quyidagi turlari mavjud

№	Tahlil usuli	Massa, g	Hajmi  ml
1	Gramm  (makro-usul)	1 – 10	10 – 100
2	Detsi-santi gramm  (yarim-mikro)	0,05 – 0,5	1 – 10
3	Milli mikrogramm  (mikro usul)	10^-3 – 10^-6	10^-1 – 10^-4
4	Mikro-nonogramm  tahlil (ultramikro usul)	10^-6 – 10^-9	10^-4 – 10^-6

 

Analitik reaksiyani bajarish uslubiga ko’ra:

 1.Quruq usul: – quruq tuzlarda bajariladi

a) Alangani bo’yalish reaksiyasi:  Na⁺ –  sariq,   Sr²⁺ – qizil, K⁺ – binafsha ranglarga alangani bo’yaydi.

b) Quruq tuzlarni maydalash

    FeCl₃ + 3NH₄SCN → 3NH₄Cl  + Fe(SCN)₃  qizil

 

2.Ho’l usulda tuzlarni suvdagi eritmalari o’zaro ta’sir etiladi:

    BaCl₂ + Na₂CO₃ →  2NaCl + BaCO₃ ↓ oq

    BaCO₃↓ + 2CH₃COOH →  Ba(CH₃COO)₂ + H₂CO₃

    NaHCO₃ + CH₃COOH → CH₃COONa + H₂O + CO₂↑

och havorang  CuSO₄ + 4NH₄ON →  4H₂O + [Cu(NH₃)₄]SO₄ yorqin ko’k

tahlilni tomchi, mikrokristalloskopik va boshqa usullari ham mavjud.

 

Reaksiyalarni bajarish tartibiga ko’ra:

  1) Tizimli tahlilda –  guruh reagenti ta’sirida murakkab aralashma ionlarning ayrim guruhlariga ajratib, so’ngra ma’lum izchillik, tartibda ochiladi.

  2) Karsli tahlilda – izlanayotgan ion eritmaning ayrim bir ulushi (qismidan) maxsus yoki  selektiv reagent vositasida istalgan tartibda ochiladi.

 

Analitik reaksiyaning sezgirligi

        Reagent analitik samara berishi uchun kifoya  etadigan ochiluvchi ionning minimal (eng kichik) konsentratsiyasi analitik reaksiyaning sezgirligi deyiladi.

Masalan:  1g  K⁺  ionni  13000 ml (13 litr)  suvdagi eritmasi 2-3 tomchisiga 1 tomchi natriy geksanitrokobaltat  tomizilsa  sariq Cho’kma hosil bo’ladi                (1 : 13000)

2K⁺ + Na⁺ + [Co(NO₂)₆]³⁺ → K₂Na[Co(NO₂)₆]↓ sariq

bundanda suyultirilgan eritmada analitik samara kuzatilmaydi.

K⁺ ionini uzum kislotasining nordan tuzi eritmasi bilan ochish K⁺ ionini konsentratsiyasi 13 barovar ko’p  ya’ni 1000 ml suvda 1g K⁺ mavjud bo’lganda ham, analitik samara, oq cho’kma hosil bo’ladi, undan kichik konsentratsiyada analitik samara kuzatilmaydi

K⁺ + HC₄H₄O₆^-  → KHC₄H₄O₆^- ↓    1 : 1000

Binobarin birinchi reaksiya ikkinchisiga nisbatan 13 marta sezgir.

Analitik reaksiyaning sezgirligi uzviy bog’langan to’rt o’lchamlarda ifodalanadi.

1.Ochish minimum  –  m (mkg)  chegaraviy  suyultirilgan eritmaning minimal hajmida ochilishi mumkin bo’lgan modda (ion)ning mikrogrammlarda ifodalangan minimal massasi   (1 mkg = 10^-6 g).

2.Minimal hajm  V_min  –   chegaraviy suyultirilgan eritmaning analitik samara kuzatilishiga kifoya etadigan eng kichik hajmi.

3.Chegaraviy  konsentratsiya, C_lim–ayni reaksiya bilan  ochilishi mumkin bo’lgan ionning g/sm³ birlikda ifodalangan eng kichik konsentratsiyasi.

4.Suyultirish chegarasi, W-tarkibida bir gramm ochiluvchi ion tutgan,    chegaraviy suyultirilgan, eritmaning maksimal hajmi, sm³/g birlikda ifodalanadi C_lim = 1/W.

Analitik reaksiyaning to’rtta o’lchami o’zaro quyidagicha bog’langan:

                             m = C_lim · V_min · 10⁶ = V_min · 10⁶/W

Masala:  Ammoniy NH₄⁺ kationini spetsifik reaksiyasi tarkibida 2,5·10^-3 mkg NH₄⁺ bo’lgan bir tomchi, ya’ni 0,05 ml, eritmada analitik samara beradi (ishqor  ta’sir etilsa ammiak ajraladi). Reaksiyani chegaraviy C_lim konsentratsiyasini va suyultirish chegarasi W hisoblang.

Echish: C_lim = m/V_min · 10⁶ = 2,5 · 10^-3/0,05 · 10⁶ = 5 · 10^-8 g/sm³ 

W = 1/C_lim = 1/5 · 10^-8 g/sm³  = 1 : 2.000.000 ml yoki W=1g (NH₄⁺) : 2000 litrda