Ishlab chiqarishda metrologiyaning o'rni va ahamiyati. Reja: Metrologiya haqida umumiy tushunchalar

Ishlab chiqarishda metrologiyaning o'rni va ahamiyati. Reja: Metrologiya haqida umumiy tushunchalar

Ishlab chiqarishda metrologiyaning o'rni va ahamiyati.

Reja:

1. Metrologiya haqida umumiy tushunchalar

2. Metrologiya faoliyatinining tuzilishi.

3.

Metrologik faoliyatni amalga oshirishda qaysi asosiy tushunchalar qo‘llanadi?

• 
  Metrologik faoliyatda qo‘llanadigan tushunchalar O‘zR “Metrologiya to‘g‘risida”gi Qonunining 2 moddasi bilan belgilangan:
  
• 
  «metrologiya» -o‘lchovlar, ularning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash usullari va vositalari hamda talab qilinadigan aniqlikka erishish xaqidagi fan;
  
• 
  «yagona o‘lchov birililigi» – o‘lchovlarning natijalari qonunlashtirilgan birlikda aks ettirilgan va xatoliklari berilgan ehtimollikda ma’lum bo‘lgan o‘lchov holati;
  

«o‘lchov vositasi» – o‘lchovlar uchun foydalaniladigan va normallangan metrologik xususiyatga ega bo‘lgan texnika vositasi;

«birlik etaloni» – fizik o‘lcham birligini boshqa o‘lchov vositalariga o‘tkazish maqsadida uni qayta hosil qilish va saqlash uchun mo‘ljallangan o‘lchov vositasi;
«davlat etaloni» – vakolat berilgan milliy organning arori bilan O‘zbekiston Respublikasi xududida o‘lchov birligi o‘lchami sifatida e’tirof etilgan etalon;
«metrologik xizmati» – davlat organlari va yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari tarmog‘i hamda ularning o‘lchovlar yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga qaratilgan faoliyati;
«davlat metrologiya nazorati» – metrologiya qoidalariga rioya etilishini tekshirish maqsadida davlat metrologiya xizmati organlari amalga oshiradigan faoliyat;
«o‘lchov vositalarini tekshiruvdan o‘tkazish» -o‘lchov vositalarining belgilab qo‘yilgan texnik talablarga muvofiqligini aniqlash va tasdiqlash maqsadida davlat metrologiya xizmati organlari (vakolat berilgan boshqa organlar, tashkilotlar) tomonidan bajariladigan operatsiyalar majmui;
«o‘lchov vositalarini kalibrlash» – metrologik jihatlarning xaqiqiy qiymatlarini va o‘lchov birliklarining qo‘llashga yaroqliligini aniqlash hamda tasdiqlash maqsadida kalibrlash laboratoriyasi bajaradigan operatsiyalar majmui;
Metrologiya sohasidagi atama va ta’riflar to‘g‘risidagi to‘liqro axbortni O‘zbekiston Respublikasining O’zDSt 8.010.1:2002, O’zDSt 8.010.2:2003, O’zDSt 8.010.3:2004 va O’zDSt 8.010.4:2002 davlat standartlarini tanishgan holda olish mumkin.

O‘zbekiston Respublikasi metrologiya xizmatining tuzilishi qanday?

• 
  Metrologiyaga oid faoliyatni davlat tomonidan boshqarishni metrologiya bo‘yicha milliy organ – O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi amalga oshiradi.
  
• 
  «O‘zstandart»agentligi boshchilik qiladigan davlat metrologiya xizmatiga Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi davlat metrologiya xizmati organlari kiradi.
  

Davlat metrologiya xizmati organlari davlat metrologiya tekshiruvi va nazoratini, shuningdek faoliyatning boshqa turlarini amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq amalga lshiradi.Yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari zarurat bo‘lgan hollarda o‘lchovlarning yagona birligini ta’minlash bo‘yicha ishlarni bajarish va metrologiya nazoratini amalga oshirish uchun tuziladi. Yuridik shaxslar metrologiya xizmatlarining huquq va burchlari davlat metrologiya xizmati organlari bilan kelishib olingan nizomlar bilan belgilanadi.

Davlat metrologik tekshiruv va nazoratdan nimalar o‘tkaziladi?

• 
  Quyidagilar davlat metrologik tekshiruv va nazorati obyektlari hisoblanadi:
  
• 
  etalonlar;
  
• 
  o‘lchov vositalari;
  
• 
  moddalar va materiallar tarkibi hamda xossalarining standart namunalari;
  
• 
  axborot-o‘lchov tizimlari;
  
• 
  o‘lchovlarni bajarish uslibiyatlari;
  
• 
  metrologiya normalari va qoidalarida nazarda tutilgan o‘zga obyektlar.
  

Metrologiyaning ishlab chiqarishda o'rni va ahamiyati.

• 
  Ishlab chiqarish jarayonining hech bir sohasi ob'ektlarning miqdoriy ko'rsatkichlarisiz to'liq emas. Ushbu ko'rsatkichlarni faqat o'lchovlar orqali olish mumkin. Bundan tashqari, turli gipotezalarni sinab ko'rishda o'lchovlar fanda asosiy rol o'ynaydi. Amaliy faoliyatga kelsak, bu erda o'lchovlar mahsulot sifatini aniqlash, texnologik jarayonlarni nazorat qilish, mehnatni muhofaza qilish va ishchilarning sog'lig'ini va hokazolarni aniqlash uchun zarurdir.
  

Bundan xulosa qilish mumkinki, ilmiy-texnika taraqqiyoti o'lchov talablarining ortishi bilan chambarchas bog'liq. Axir, ishlab chiqarilgan mahsulotlarning sifati bevosita o'lchash jarayonining sifatiga bog'liq.

Bozor munosabatlari sharoitida har qanday firma yoki tashkilot foyda olishga qaratilganligi, uning hajmiga asosiy vositalar tarkibiga kiruvchi foydalaniladigan o'lchov vositalari katta ta'sir ko'rsatishi kashfiyot bo'lmaydi.
http://fayllar.org