Ызбекистон республикаси олий ва ырта таълим вазирлиги


Табиатни =айта яралишида мелиорация асосий омил



Download 0,56 Mb.
bet5/29
Sana20.06.2022
Hajmi0,56 Mb.
#680272
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   29
Bog'liq
тупрок маъруза янги

4. Табиатни =айта яралишида мелиорация асосий омил. +ишло= хыжалигида =илинадиган мелиоратив тадбирлар мелиорациянинг асосий =исми щисобланади.
Бу комплекс тадбирларга агротехник, тупро= мелиорацияси, ырмончилик, сув хыжалиги ва гидротехник тадбирлар кириб, булар иштирокида керакли томонга, яъни но=улай шароитларда, =ишло= хыжалигида ты\ри ва о=илона фойдаланиш билан бирга тупро= унумдорлигини ошириб, =ишло= хыжалиги учун керакли былган шароитни яратишга =аратилган былиши керак.
Мелиоратив тадбирларни сув режимини бош=ариб боришда, ернинг устки ва остки =исмида о=иб келадиган ва чи=иб кетадиган сув ми=дорини щар =айси гидрогеографик бассейнда бош=ариб ва унда сув хыжалигида ты\ри о=илона фойдаланиш билан бир =аторда, сув о=ими ерларни сув билан таъминлаш ва щаттоки, бали=чилик ва бош=а =ишло= хыжалик ишларини янада юксалтиришда =ылланиши лозим.
Тупро= унумдорлигини оширишда сув щамда ысимликлар оладиган озу=а моддаларини тупро=да яратишда мелиоратив тадбирлар ор=али,яъни ерларнинг мелиоратив щолатини яхшилаш, тупро=нинг сув, озу=а режими ва микробиологик жараёнлар ор=али, ты\ри агротехника ва алмашлаб экиш системаси туфайли тупро=ларнинг структура щолатини яхшилаш мумкин.
Тупро=ларда намликни тылдириш ва шу жараёнлар билан бо\ли= былган озу=а ва исси=лик режимини яхшилаш мелиоратив ну=таи назардан бир неча хил йыллар билан амалга оширилади:
- биринчидан, табиий сув ресурсларидан фойдаланишни ошириш, бунда ё\ин-сочин тупро= намлигини жам\армаси, тупро= =атламларида чи=иб кетадиган сувларнинг коэффициентини камайтириши, табиий намликни тупро= =атламида ошириш, ерларнинг кындалангига щайдаш, тупро= =атламларини =иш ойларида =ор билан аралаштириб щайдаш ва нищоят тупро= структурасини са=лаш;
- иккинчидан, сувларни тежаб -тергаб сарфлаш, бунда тупро= юза =атламида намликни парланишига, транспирация жараёни ор=али намликни кып сарфланишига =арши курашган щолда, тупро=нинг шамол эрозиясидан са=лаш, агротехник ва унумдорликка эътиборни =аратиш, сув режимини ты\ри назарда тутган щолда, сунъий су\оришга ытиш, тупро==а ишлов бериш системасини ижро =илиш. Бу тадбирлар тупро=ларда намликни са=лашга =аратилган былса, иккинчи томондан тупро= =атламларида оши=ча намликни =очириш, анаэроб шароитда аэроб шароитни тупро=да щосил =илиш =уйидаги йыллар билан амалга ошириш мумкин.
Биринчидан - дала майдонларига келадиган сув ми=дорини камайтириш ва ерларни сув босишидан са=лаш.
Иккинчидан - =уритиш мелиорацияси ва сув режимига =атти= риоя =илган щолда тупро= =атламлари таркибидаги оши=ча намликни йы=отиш. Бунда тупро=ларга ишлов бериш ва ерлардан =ишло= хыжалигида ты\ри ва о=илона фойдаланиш лозим.
Учинчидан - тупро=нинг щаво ытказиш =обилиятларини яхшилаш ва тупро= структурасини яхшилашга катта эътибор бериш кызда тутилади.
Тупро= сув режимини ташкил =илиш ёки тупро=ларни намлик билан таъминлаш ёки тупро= =атламларидан оши=ча намликни йы=отиш щар =андай шароитда, щам табиат щамда хыжалик шароитларини щисобга олган щолда олиб борилиши шартдир. Шу ю=орида келтирилган тадбирлар ор=алигина мелиорацияда сувдан ты\ри ва режали фойдаланиш имконини беради.
Ерларни мелиорацияга мущтожлиги щар =айси ылка ва конкрет майдонларда шу минта=анинг табиий шарт-шароитларини щисобга олган щолда олиб борилади.
Масалан жанубий-шар=ий Кавказ олди ва Марказий Осиё ылкаларида мелиорация турлари асосан су\ориш ор=али олиб борилса, шимол ва шимолий-\арбий районларда асосан =уритиш мелиорацияси ор=али табиатда но=улай шароитларни, =улай ва келгусида ишлаб чи=ариш учун керакли воситани яратиш мумкин.
Шу нарсага эътибор бериш керакки, у ёки бу ылкаларда ерларни мелиорацияси ва унинг табиий шароитлар ва хыжалик вазифалари ор=али белгиланади.
Хулоса =илиб шуни айтиш мумкинки,табиатни =айта яралишида ысимликлар щаёти омиллари уларни алмаштириш мумкин эмас деган =онунга таянган щолда амалга ошириш ма=садга мувофи=дир.
Биологик мащсулотларнинг мунтазам ошириб бориш зарурияти щар бир хыжалик, регион, провинция ва минта=аларнинг тупро= шароитлари ты\рисидаги чу=ур билимларни талаб этади. Фа=ат ана шу билимлар асосида ишлаб чи=аришнинг ил\ор тажрибаларини щисобга олган щолда тупро= унумдорлиги кенг кыламда тиклашни ва щосилдорликни янада оширишни таъминловчи таба=алаштирилган тадбирлар тизимини ишлаб чи=иш мумкин. Назарий томондан ю=ори мащсулдорли агроэкологик тизимларни бош=ариш жойлари,тамойиллари ва параметрлари умумий кыринишга эга. Лекин бу кырсаткичларнинг параметрларининг мыътадил даражалари, айни=са унинг муддатлари, тупро=даги жараёнларнинг бош=аришдаги ани= усулларнинг бирга =ышиб олиб бориш хыжалик, регион ва минта=аларнинг тупро= мелиоратив ва экологик шароитларини мажмуаларига бо\ли= щолда кенг доирада фар=ланади.
Щар бир йирик хыжалик ва табиий-и=тисодий худудлар (микрорегионлар) ызининг тупро=-и=лим шароитларига мос келадиган =ишло= экинлари етиштириладиган тупро=ларнинг унумдорлигини =айта тиклаш быйича илмий асосланган тадбир ва технология тизимларининг исти=болли дастурларини яратиш ва уларни =ыллашни та=озо этади.
Илмий ва ишлаб чи=ариш тажрибаларини умумлаштириш, тащлил =илиш асосида тупро=лар мелиорацияси фа=ат ерларга су\ориш учун сув =уйиш ва зах майдонларини =уритиш учун ер ости сувларини =очиришдан иборат деб чегараланмасдан су\орила-диган ерлар, яйловлар ва пичанзор майдонларнинг биологик мащ- сулдорлигини оширишга =аратилган барча тадбирларни режалаш - тириб, амалиётда эришилиш керак былган ма=садлар учун =ыллаш зарур.
Мелиорациянинг =ылланилишидаги талаб ва тажрибалар шуни щисобга олиши керакки, майдонларга сув =ыйиш ва уларни чи=ариб юбориш мелиорациянинг фа=ат бир кыриниши былиб, умуман олганда бу мелиоратив тадбир бош=а тадбирлар мажмуи билан (дефляция, сув эрозияси, тупро= зичланиши, дегумификация, иш=орийлик, ифлосланиш ва бош=алар) биргаликда олиб борилиши керак.
+ишло= хыжалигида мураккаб ва алмашиниб турувчи мелиорация мажмуалари режалаштирилиши ва мунтазам ытказиб турилиши керак. I. Огощлантирувчи кыринишдаги, II. Унумсиз тупро=ларни тубдан яхшиловчи, III. Табиий ва сунъий тупро=ларни тиклаш ва пайдо =илиш быйича мелиорациялар (Ковда 1989).
Огощлантирувчи (щимояловчи) мелиорациялар ю=ори мащ- сулдор тупро=ларни са=лашга =аратилган:

Download 0,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   29




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish