Жабборов, Рустам 100 жумбоқли ҳикоя / Рустам Жабборов. Тошкент: Янги

ЎЛИМДАН ҚУТУЛГАН ВАЗИР
Ўтган замонларда олис мамлакатларнинг бирида 
мамлакатни бир султон бошқарар, унинг икки вазири 
бор эди. Вазирлар бир-бирини болаликдан яхши били-
шар, бирга таҳсил олишган, жуда кўп йўлларни бирга-
ликда босиб ўтишган эди. Керак пайтда улар ҳар қан-
дай масалада ҳукмдорнинг мушкулини осон қилишар, 
султон ҳам уларнинг бу ақлу заковати, тадбиркорлигини 
юксак қадрларди. 

---

Рустам Жабборов
10
Кунларнинг бирида нима бўлди-ю, биринчи вазир сул-
тоннинг наздида катта хатога йўл қўйди ва унинг ғазабига 
учради. Бундай пайтларда султонни ғазабидан тушириш-
нинг имкони йўқ эди. Султон жаҳли чиққанда ҳеч кимни 
аяб ўтирмасди. Гарчи иккинчи вазир дўстининг гуноҳи-
дан ўтишни ҳар қанча ўтиниб сўрамасин, султон унинг 
таваллоларига қулоқ осмади. Унинг амрига мувофиқ би-
ринчи вазирни зиндонбанд этишди. Бу ҳали асосий ҳукм 
эмасди. Султоннинг ғазаби чек-чегара билмасди. 
Султон биринчи вазирнинг кирдикорларини яхши-
лаб мулоҳаза қилиб кўраркан, унга фақат биргина жа-
зони муносиб кўрди. Қатл! Ҳа, биринчи вазирни фақат-
гина ўлим кутмоқда эди. Иккинчи вазир яна бир бора 
султоннинг кўнглини юмшатишга уриниб кўрди:
– Олампаноҳ, у бутун умр сизга садоқат ила хизмат 
қилди. Марҳаматингизнинг чек-чегараси йўқ. Балки 
унинг тирик қолишига бирор имкон берарсиз. Ахир бир 
қулингизнинг бир неча йиллик садоқатига бундай баҳо 
бермоқ сиздек буюк ҳукмдорнинг шаънига тўғри келмас.
Султон ўйга толди. У иккинчи вазирнинг тагдор жум-
лаларидан ўйга толганди. Ростдан, агар биринчи вазирни 
қатл этса, қолган вазирларнинг унга бўлган ишончи ва 
садоқатига зиён етади. Бу эса алалоқибат саройда фит-
на-фасодга сабаб бўлади. Агар биринчи вазирни афв 
этса, бу ҳам бир муаммо. Унда буюк ҳукмдорнинг сиёса-
ти қаерда қолади? Қолаверса, биринчи вазир шу жазога 
муносиб. Султон бу борада қатъий қарорга келганди.
– Майли, шеригингга бир имконият бераман. Иккита 
қутига «ўлим» ва «ҳаёт» сўзлари битилган икки парча 
қоғозни беркитаман. У эртага шу икки қутидан бирини 
танлайди. Агар қутидан «ҳаёт» ёзилган қоғоз чиқса, уни 
афв этаман. Акс ҳолда... 
Иккинчи вазир султоннинг сўзларидаги сохталикни 
пайқаганди. Зотан, у ҳукмдорнинг феълини яхши билар-
ди. У фикридан бу қадар тез воз кечадиганлардан эмас. 

---

11
«
100 жумбоқли ҳикоя
»
«Балки султон ҳар икки қутига ҳам «ўлим» сўзини 
ёзиб қўяр? Шунда ҳар икки ҳолатда ҳам биринчи вазир 
омон қолмайди». Вазир султоннинг маккор нигоҳлари-
дан ана шу мақсадни яққол уқиб турарди. 
Иккинчи вазир шу куннинг ўзида зиндонга – шериги 
ёнига тушди. Унга султоннинг режаси айтиб берди ва ўз 
хавотирини ҳам гапириб берди.
– Бунга шубҳам йўқ, – деди биринчи вазир. – Султон 
мени батаҳқиқ ўлдиради. Шу боис, қоғозларнинг ҳар 
иккисига ҳам ўлим лафзи битилган бўлади. Аммо, агар 
шундай бўладиган бўлса, мен шундай бир йўл тутаман-
ки, албатта, тирик қоламан.
Эртаси куни султон бутун сарой аҳлини тўплади. Зин-
дондаги вазирни чиқариб, унга шартини тушунтирди. 
Маҳкумнинг қаршисига иккита қутини қўйишди. Чин-
дан ҳам ҳар иккала қутидаги қоғозларда «ўлим» деб 
ёзилганди. Бироқ, вазир шундай оқилона йўл тутдики, 
подшоҳ бу ҳийладан сўнг, вазирни озод этишдан бошқа 
чора тополмади. 
Савол: Вазир қандай йўл тутган бўлиши мумкин?
Олтинчи ҳикоя