Janubi-g'arbiy O'rta Osiyoning eneoliti

MODDIY MADANIYAT
Ilk eneolitning turar-joylari va manzilgohlari
Katta maydondagi aholi punktlarini qazish ishlari turar-joy binolarining turini aniqlash, ularning rivojlanish tendentsiyasini ko'rish, shuningdek, aholi madaniyati rivojlanishining turli bosqichlarida aholi punktlarining umumiy ko'rinishi haqida tasavvurga ega bo'lish imkonini berdi. Janubiy Turkmanistonning qadimgi dehqonlari.
Ilk eneolit ​​davriga oid Kopet-Togʻ togʻ tizmasidagi aholi punktlari (Namazga I) yetarlicha oʻrganilmagan boʻlsa-da, bu yerlarning aholisi maydoni va uy-joylari soni jihatidan muhim boʻlgan turar-joylarda istiqomat qilgan, deb aytish mumkin. Har bir aholi punkti bir necha turar-joy bir xonali uylardan (Yasi-Depe) iborat bo'lib, ularning bitta ko'p xonali uyga birlashishi tendentsiyasi sezilarli. Namoz II davriga kelib tog‘ etaklarida bir xonali uylardan ko‘p xonali uylarga o‘tish ishlari allaqachon yakunlangan, desak xato bo‘lmaydi.
Bu sohada sezilarli darajada ko'proq ma'lumotlar Geoksyur vohasi aholi punktlari qazish ishlaridan olingan bo'lib, ular asosida quyida taklif qilingan turar-joy evolyutsiyasi asoslanadi. Bu yerdagi eng qadimgisi Dashlydji-Depe boʻlib, marhum Namozgʻa I davriga toʻgʻri keladi (Hlopni, 1960a). U uchta qatlamda bir xonali uylarning qoldiqlarini o'z ichiga oladi, ularda birlashish tendentsiyasi hali kuzatilmaydi. Bundan tashqari, ular, shuningdek, neolitda ham, farqlanmagan, ammo bu yo'nalishda ba'zi siljishlarni qayd etish mumkin. Bu erda biz endi Jeytunga xos bo'lgan o'ziga xos “standartlik”ni ko'rmayapmiz: uylarning kirish yo'nalishi har xil bo'lib, interyer dizaynidagi o'ziga xosligi bilan ajralib turadi. Ushbu davrda mudofaa inshootlarining mavjudligi masalasi ochiqligicha qolsa-da, haligacha maxsus aylanma devorlar qurilmaganiga ishonish mumkin. Taxmin qilish mumkinki, Geoksyurskiy vohasi aholisining tog'li tekislik aholisi bilan hali to'g'ridan-to'g'ri aloqalarini uzmagan birinchi avlodlari xuddi ajdodlari kabi yashagan. Shahar mustahkamlanmagan va bir xonali kichik uylardan iborat edi.
Dyshlydzhi-Depe turar-joy binolari bir qator umumiy xususiyatlarga ega. Shunday qilib, masalan, ularning barchasi kichik o'lchamda (taxminan 10 m); kiraverishning chap burchagida chetiga qoʻyilgan gʻishtdan yasalgan, rejadagi kvadrat oʻchoq oʻrnatilgan. Xonaning burchaklaridan biri chiqadigan ko'ndalang devor bilan o'ralgan. Bir xona boshqalardan sezilarli darajada kattaroq hajmi, uzoq muddatli mavjudligi va ehtiyotkorlik bilan ichki bezatish bilan ajralib turadi; lekin umuman olganda, qolganlari bilan bir xil.

Rivojlangan eneolitning turar-joylari va binolari