Janubiy Koreya mehnat tizimi va rivojlanish bosqichlari

Kurs ishining obyekti va predmeti. Kurs ishining obyekti bo`lib, Koreya Respublikasi mehnat tizimi sohasidagi amaliy islohotlar hisoblanadi.
Kurs ishining predmeti bo`lib, Koreya Respublikasi mehnat munosabatlari ishtrokchilari va mehnat bozorining ahamiyati hisoblanadi.
Kurs ishining maqsadi va vazifalari. Kurs ishiga maqsadi Janubiy Koreya mehnat tizimini chuqur o`rganib uni O`zbekiston mehnat tizimiga joriy qilish uchun ilmiy taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Ushbu maqsadga erishish uchun kurs ishida quyidagi vazifalar belgilab olindi:

• 
  Bandlikni ta`minlash xizmatini takomillashtirish sohasidagi islohotlar;
  
• 
  Mehnat sug`urtasi tizimini rivojlantirishga qaratilgan chora tadbirlar;
  
• 
  Koreya Respublikasi iqtisodiy o`sishida ish bilan bandlikning rivojlanish tendensiyalari;
  
• 
  Koreya Respublikasi mehnat munosabatlarida mehnat bozorining o`rni va ahamiyati;
  

Mavzuning o`rganilganlik darajasi. Janubiy Koreya miehnat tizimi, mehnat munosabatlari hamda mehnat to`g`risidagi akt uni hukumat tomonidan boshqarish va u bilan bog’liq xorij tajrbalari yuzasidan ilmiy-tadqiqotlar olib borgan ko’plab xorijlik iqtisodchi-olimlarni keltirish mumkin. Jumladan V.Frey³,Simkin PP⁴,Hajiamini Z, Masoud SN, Ebadi A, Mahboubh A, Matin AA⁵, Гузеватый Я.Н⁶, Суслина С.С.⁷, Островский А.В.⁸ ,Youngil Lim⁹ ,Samuel S. Kim¹⁰, Lee Jeoung-taik¹¹ ilmiy ishlari va asarlarida tadqiq etilgan va yoritilgan.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi. Kurs ishi tarkibiy jihatdan kirish, ikkita bob,xulosa hamda foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan tashkil topgan.


I BOB. KOREYA RESPUBLIKASI MILLIY MEHNAT TIZIMINI SHAKLANTIRISH ASOSLARI

1. 
   Koreyada bandlikni ta`minlash xizmatini takomillashtirish sohasidagi amaliy islohotlar
   

Koreya Respublikasida ish bilan ta'minlash xizmati, umr bo'yi shaxsiy malakasini oshirishni qo'llab-quvvatlaydigan milliy infratuzilmani, kompaniyadagi faoliyatni va mamlakatning inson resurslarini samarali qo'llashni o'z ichiga oladi. Masalan, bandlik haqida ma'lumot berish, ishga joylashtirish va rahbarlik qilish va kasbiy malakani rivojlantirish kabi keng qamrovli xizmatlar taqdim etiladi. Shu maqsadda hukumat ishga joylashishni milliy ustuvorliklardan biri sifatida belgilab oldi va bandlik sohasidagi xizmatlarni yaxshilash uchun harakat qildi. Ushbu sa'y-harakatlar natijasida infrastruktura aholi bandligi bo'yicha xizmatlarni kengaytirildi va yangi ish bilan ta'minlanganlar soni va ish bilan ta'minlash markaziga tashrif buyuruvchilar soni ortdi.

• 
  Mahalliy hukumatlarni, universitetlarni va xususiy ish bilan ta'minlaydigan tashkilotlarni qobiliyatini oshirish uchun qo'llab-quvvatlash.
  

Mahalliy hokimiyat organlari, oliy o'quv yurtlari va xususiy ish bilan ta'minlaydigan tashkilotlar ish bilan bandlik sohasida o'z imkoniyatlarini kuchaytirish uchun hukumat har yili o'z faoliyatini kengaytirmoqda. Kollej va universitetlarda bandlik xizmatlarini yaxshilash, ish o'rinlari yaratish uchun tayyorlangan mahalliy loyihalarni qo'llab-quvvatlash va xususiy sektorga ishga joylashish bo'yicha xizmatlar ko'rsatishni o'z ichiga oladi. Xususan, xususiy sektorga ishga joylashish xizmatlarini topshirish orqali hukumat xususiy ish beruvchilarga, masalan, qurilish ishchilari va uysizlar uchun maxsus xizmatlarni taqdim etishga muvaffaq bo'ldi.

• 
  WorkNet orqali onlayn bandlik xizmatlari.
  

Hukumat, shuningdek, sezilarli darajada ijtimoiy bandlik xizmati ustunlaridan biri sifatida WorkNet funktsiyasini mustahkamlash onlayn bandlik xizmati uchun yo'l ochib berdi. Hozirgi kunda tizimda ish beruvchilarni va "Soft Matching" deb nomlangan bo'sh ish o'rinlarini moslashtirish bo'yicha yangi mexanizm mavjud bo'lib, u 2010 yilda ishga tushirilgan va keng imkoniyatlar va qo'shimcha ma'lumotlar bilan ta'minlaydi. 2017-yilda Worknet yanada qulay foydalanish (smartfonlar ilovalari funktsiyasini takomillashtirish) bilan doimiy ravishda takomillashtirildi va onlayn bandlik ko'magida ko'plab sa'y-harakatlar amalga oshirildi, shu jumladan kasbiy malakaga asoslangan tadqiqot funksiyasini ishlab chiqish va ish qidiruvchilarga moslashtirilgan ma'lumotni saralash funktsiyasi mavjud.

• 
  Kam ta'minlanganlarga ish bilan ta'minlashni kuchaytirish.
  

Kam ta'minlangan guruhlar uchun farovonlik siyosati va faol mehnat bozori siyosatini bog'laydigan ish bilan ta'minlangan ijtimoiy siyosatga e'tibor qaratilayotganligi sababli, kam ta'minlangan guruhlarning o'zini o'zi ta'minlashga qaratilgan loyihalari 2015 yilda qayta ko'rib chiqilib, kam daromadli guruhlar uchun “qo'llab-quvvatlash” paketi joriy etilgan. 2015 yil iyun oyida loyihaning nomi "ish joyidagi muvaffaqiyatlar to'plami" ga o'zgartirildi. O'shandan beri loyiha doimiy ravishda kengaytirildi va 2018 yilda kam ta'minlangan oilalardan 79956 nafar kishi (yillik maqsad 76 ming kishi), 68,986 nafari yoshlar va o'rta yoshdagilar (yillik maqsad 156 ming kishi) edi. Loyiha yaxshi natijalar berdi va 2018 yil mart oyining oxiriga kelib ish bilan bandlikda 69 foizni tashkil etdi¹².

• 
  Ayollarni ish bilan ta'minlashni kengaytirish
  

"Ish bilan bandlikda ijobiy harakatlar" ish beruvchilar tomonidan bandlikda erkaklar va ayollar o'rtasida mavjud kamsitishni bartaraf etish yoki teng mehnatga da'vat qilish uchun barcha choralar va ularning amaldagi tartib-qoidalari. Bu ozchiliklarning vakolatini yoki ish faoliyatini asoslangan tizimlarni zaiflashtirmasdan, kengaytirish yo'lidir. Koreyada 2005 yil 30 dekabrda teng ishga qabul qilish to'g'risidagi qonunni qayta ko'rib chiqishga ijozat berildi va 2006 yil 1 martda kuchga kirdi. 2017 yilda jami 1778 ta ish o'rni, shu jumladan davlatga qarashli va hukumatga qarashli bo'lgan 260 ta korxona va 500 yoki undan ortiq ishlaydigan ishchilar mavjud bo`lgan 1518 ta korxona ish tushirildi. Erkak va ayol ishchilarning ish joylari bo'yicha ma'lumotlarning tahliliga ko'ra 2017 yil 31 mart holatiga ko'ra bo`sh ish joylari tomonidan taqdim etiladigan ish joylari bo'yicha ayol xodimlar va menejerlarning ulushi o'rtacha 0,8% dan 36,04% 2012 yilga nisbatan mos ravishda 0,4% dan 17,02% gacha o`sganini ko`rishimiz mumkin. Hukumat teng ish joylarida (ish bilan ta'minlashda oqilona harakat) yuqori natijalarga ega bo'lgan kompaniyalarni tanladi va ularni turli xil ma'muriy va moliyaviy qo'llab-quvvatlash siyosatini amalga oshirdi¹³.

• 
  Bandlikda gender kamsitilishining amaliyotini isloh qilish va xabardorlikni oshirishga qaratilgan sa'y-harakatlar.
  

Hukumat ishga joylashishda kamsitishni kamaytirish va teng ishga joylashish to'g'risida xabardorlikni oshirish orqali ayollarni ish bilan ta'minlash sifatini yaxshilashga intildi. Buning uchun birinchi navbatda "Mehnat va oila farovonligi uchun tenglik" qonuni ishga qabul qilish, ishga yollash, ish haqi, o'qitish, ishga joylashtirish, targ'ib qilish, pensiya yoshi, pensiya va ishdan bo'shatish kabi ishlarning har bir sohasida jinsga asoslangan kamsitishni taqiqlaydi. Ushbu Qonunning bajarilishini ta'minlash uchun hukumat ish beruvchilarning tegishli majburiyatlari bo'yicha ta'lim va reklama faoliyatini amalga oshirdi va ish joyidagi tekshiruvlar va yo'l-yo'riqlarni amalga oshirdi.
Birinchidan, ishda jinsiy kamsitishning oldini olish va xavfsiz va barqaror ish joylari madaniyatini yaratish uchun ish beruvchilar jinsiy kamsitish oldini olish bo'yicha ta'lim berishlari shart, hukumat esa ishda jinsiy zo'ravonlikni oldini olish uchun qo'llab-quvvatlash dasturlarini amalga oshiradi.
Ikkinchidan, korxonalarni o'zlarining teng bo'lmagan ish tuzilmalarini ixtiyoriy ravishda o'zgartirishga, ayollarning ishchi kuchini rivojlantirish va undan foydalanishga va natijada ayollarning huquqlari va manfaatlarini yaxshilashga qaratilgan harakatlari va g'ayratlarini oshirish maqsadida hukumat har yili 25-may kunidan 31-may sanasigacha"teng mehnat haftasi" deb tayinladi.

• 
  Bandlik bo'yicha kvota va kechiktirilgan nafaqa bo'yicha yo'riqnoma.
  

Keksalarni ish bilan ta'minlashga ko'maklashish maqsadida 300 nafar doimiy ishchiga ega bo'lgan yoki undan ko'p bo'lgan ish beruvchilar keksa yoshdagi kishilarga ish beruvchilar uchun bandlik bo'yicha kvotadan yuqori turish va qariyalarni ishga joylashtirish va ularning nafaqalari tizim har yili. 2013 yil aprel oyida ishga joylashtirish va yoshga doir mehnatni taqiqlashni taqiqlash to'g'risidagi qonunga ish beruvchilar uchun eng kam pensiya yoshini 60 va undan yuqori darajada belgilash va ularning haqini to'lash tizimini o'zgartirishi majburiydir. Ushbu o'zgarish 2016 yil 1 yanvarda 300 nafar xodim yoki undan ortiq ish joylari va davlat muassasalari va 2017 yil 1 yanvar kuni 300 dan kam ishchi va markaziy va mahalliy hokimiyat organlari bilan ish joylari uchun kuchga kiradi. O'zgarish mazmunli bo'lib, populyatsiyani oldindan to'ldirishga urinishdir¹⁴.
Hukumat “ish haqi cho`qqisi” tizimini ishga tushiradigan korxonalarda mehnatkashlarga ish haqi cho`qqisi tizimini subsidiyalashni taklif qiladi, unda yoshi va ishlagan yillari bo'yicha mehnatga haq to'lashni qisqartirish evaziga yoshi katta ishchilarga ma'lum muddatga ishga joylashish kafolatlanadi. Ish haqi pik tizimi uch shaklda amalga oshirilishi mumkin: pensiya yoshini uzaytiradi, nafaqaga chiqqan xodimlarni pensiyaga chiqarish va ish soatlarini kamaytirish. 2018-yil oktabrdan boshlab hukumat bunday subsidiyalarga 9,426 million KRW to'lagan, 248 ish joyida 2286 yoshdan oshgan ishchilarga foyda keltiradi. 2018 yil yanvar oyida ushbu subsidiya tizimi ish vaqtlarini qisqartirish uchun talablarga javob beradigan talablarni engillashtirish uchun qayta ko'rib chiqildi. Avvallari kompaniyalar subsidiyani olish uchun shartnoma ish vaqtini va ish haqlarini 50 foizga qisqartirishga to'g'ri kelgan. Biroq, o'zgarishlardan so'ng, haftada 15 soatdan kamroq ish soatlarini kamaytiradigan va ish haqining 30 foizga kamaygan korxonalar subsidiyani olish huquqiga ega¹⁵.

• 
  Keksalarni uzoq muddatli ishga joylashtirish uchun subsidiyalar
  

Qariyalarni ishga joylashtirishni qo'llab-quvvatlash va qo'llab-quvvatlash maqsadida, hukumat qariyalarni belgilangan stavkada yoki undan yuqori ish bilan ta'minlaydigan ish beruvchilarga subsidiyalar ajratdi, pensionerlarni ish bilan ta'minlash yoki pensiya yoshini oshirishni davom ettirdi. 2017 yilda hukumat tomonidan yoshi uzoq muddatli ish bilan ta'minlanish uchun subsidiyalarda 45,965 mln. AQSh dollari miqdorida to'lov amalga oshirilib, 196,640 ta keksa yoshdagi ishchilarga 10.679 ish o'rni yaratildi. Keksalarni uzoq muddatli ishga joylashtirish uchun uchta turdagi subsidiya mavjud: "pensiya yoshini oshirish uchun subsidiya", "nafaqaxo'rlarni qayta tiklash va ko'plab yoshlarni ish bilan ta'minlash "uchun subsidiya berish¹⁶.

• 
  Tajribali ishchilarni qayta joylashtirishni qo'llab-quvvatlash
  

2017 yildan buyon hukumat "tajribali ishchilarni qayta ish bilan ta'minlash dasturini" amalga oshirdi. Ushbu dastur doirasida 50 va undan yuqori yoshdagi ishsiz kishilarga kompaniyalarda ularni muntazam ish joylariga ulash uchun stajirovka qilish imkoniyati beriladi. Agar ish beruvchi yetuk yoshdagi ishsiz odamni internirlayotgan bo'lsa, ish haqining 50 foizi (oyiga 800 mingga yaqin KRW) staj amaliyotining to'rt oyi davomida subsidiyalanadi. Stajyer muntazam ish joyiga aylantirilsa, olti oy davomida qo'shimcha ravishda oyiga 650 ming KRW ish haqi to'lanadi.2017 yilda Oktyabr oxiridan buyon 5145 kishi stajer sifatida ishga qabul qilindi, shundan 1817 nafari muntazam ish bilan ta'minlandi.

• 
  Nogironlarning bandligini ta'minlashni qo'llab-quvvatlash
  

2017 yil oxiriga kelib nogironlarni ishga yollashga majbur bo'lgan 25688 ish o'rni (312 markaziy va mahalliy boshqaruv, 293 ta vakolatli organ, 261 ta davlat idorasi va 24822 xususiy kompaniya) nogironligi bor odamlarni ish bilan band qilib, ish bilan bandlik darajasi 2,35% ni tashkil etdi. 2016 yilgacha bandlik stavkalarini hisobga olish maqsadida nogironligi bo'lgan barcha odamlar nogironlikning yengil yoki og'irligini hisobga olishdi. Biroq, 2016 yildan boshlab, jiddiy nogironlarni ishga joylashtirishni rag'batlantirish maqsadida, og'ir nogironlik bo'yicha ikki nafar nogiron ("og'ir nogironlik bo'yicha ishchilar uchun ikki martalik hisoblash tizimi") hisoblab chiqilgan. 2017 yil oxirida ish bilan band bo'lganlarning soni 2017 yil oxirida 133451dan 8 571ga etdi¹⁷.
2008 yilda hukumat «nogironligi bo'lgan odamlarni ishga joylashtirishni kengaytirishga va nogironlarni ishga joylashtirish bo'yicha majburiyatlarini bajarishga yangi usulni taklif qilishni ta'minlaydigan yordamchi standartli ish joylari tizimini joriy qildi».