K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va audit o‘quv qo‘llanma toshkent «O‘qituvchi» -2004

Ish xaqi bo‘yicha qarzlar – bu korxonaning xodimlariga hisoblangan va vaqtincha saqlanayotgan ish haqlarini to‘lanmay qolingan qismi.

0. 
   Ta’sischilar oldidagi qarzlar – bu ta’sischilarga hisoblangan, lekinda to‘lanmagan dividendlar bo‘yicha korxonaning qarzi, shuningdek ta’sischilar safidan chiqib ketgan shaxslarning ustav kapitalidagi hissasini qaytarilmagan qismi.
   
1. 
   Boshqa kreditorlar oldidagi qarzlar – bu turli xizmatlar, foizlar, kamomadlar, da’volar va boshqa to‘lovlar bo‘yicha korxonaning boshqa yuridik va jismoniy shaxslar olidagi qarzi.
   

Buxgalteriya hisobi axborot berish na nazorat qilish vositasi sifatida korxona aktivlarining tashkil topish manbalari bo‘yicha ma’lumotlarni jamlaydi, ular asosida korxonaning moliyaviy quvvati ko‘rsatkichlari taxlil etiladi. Buxgalteriya hisobi ma’lumotlari asosida korxonaning xususiy kapitali, qarzlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar axborot foydalanuvchilariga yetqaziladi.


Xo‘jalik faoliyatining natijalari. Korxona va tashkilotlarning xo‘jalik faoliyatining natijalari bo‘lib u olgan foyda yoki ko‘rgan zarari hisoblanadi.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

19
Foyda(F) – bu korxonaning daromadlari ( D) va harajatlari(X) o‘rtasidagi ijobiy farq, ya’ni
F=D >X.

Demak, qanchalik daromad ko‘p bo‘lib, harajat kam bo‘lsa, korxonaning foydasi shunchalik ko‘p bo‘ladi.

Zarar – bu korxonaning daromadlari va harajatlari o‘rtasidagi salbiy farq, boshqachasiga harajatlarni daromaddan ko‘p bo‘lishi, ya’ni:


Z=D

Demak, korxona daromadga qanchalik ko‘p harajat bilan erishsa, uning zarari shunchalik ko‘p bo‘ladi.

Korxonaning faoliyat natijalari ko‘rsatkichlari buxgalteriya hisobining eng ma’suliyatli bo‘limi, chunki ushbu ko‘rsatkichlarning miqdori ularni hisobda to‘g‘ri aks ettirilganligiga va jamlanganligiga, hisobotlarni to‘g‘ri tuzilganligiga bevosita bog‘liq.

Shunday qilib, buxgalteriya hisobining predmeti va ob’ektlarini tashkil etuvchi iqtisodiyotning quyi bo‘g‘ini bo‘lgan korxonalar faoliyatini aniq, batafsil ma’lumotlarda ifodalab, ularni boshqaruv organlariga, mulkdorlarga va boshqa qiziquvchilarga o‘z vaqtida yetqazib berish ushbu soha xodimlarining jamiyatda tutgan o‘rnini yanada ham oshishining muhim garovidir.