K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

V. Antigenlar haqida tushuncha.
Antigen grekcha so‗z bo‗lib, 
anti – qarshi va genis – avlod degan ma‘noni bildiradi. Organizmga 
tushib, immunologik reaksiyani paydo qiladigan har qanday moddalar 
o‗ziga xos maxsus antitelolar hosil qilishi bilan ifodalanadi. Antigen 
nomi 1899-yili vengriyalik olim Ladislau Doych tomonidan tavsiya 
etilgan. Antigenlarning molekulyar massasi nihoyatda yuqori. Shu 
sababli antitelolarni hosil qilish xususiyatlari ham yuqori.
32-rasm.
Ba
kte
ri
a
l 
li
p
o
p
li
sa
x
a
ri
d
 

---

219 
Antigenlarning (32-rasm
) 
molekulalari kolloid holatda bo‗lgani 
uchun, ular shimilib, antitelolar hosil bo‗ladigan joylarga yetib boradi. 
Kristall moddalarning antigenligi aktiv emas. Antigenlarga mikroor-
ganizmlar va ularning zaharlari, begona oqsillar, fermentlar, to‗qima 
hujayralarining elementlari va hayvonlarning zaharlari kiradi. Oqsil 
moddalarning tarkibida aromatik guruhlar ko‗p bo‗lsa, unda oqsil 
moddalarning antigenlik xususiyati yuqori bo‗ladi va shunga qarab ular 
ikki guruhga: sifatli va sifatsiz antigenlarga bo‗linadi.
Sifatli antigenlarning kimyoviy tuzilishida aromatik guruhlar radi-
kal bo‗lib ishtirok etadi. Ular organizmga kiritilsa, o‗ziga qarshi maxsus 
immun moddalar bilan probirkada ham spetsifik birlasha oladi. Sifatsiz 
antigenlar yoki gaptenlar organizmga parenteral yo‗li bilan yuboril-
ganda, o‗ziga qarshi maxsus immun moddalar hosil qila olmaydi.
VI. Antitelolar haqida tushuncha.
Bu hayvonlarning organizmiga 
antigenlar ta‘sir qilgandan so‗ng hosil bo‗ladigan maxsus oqsillar immuno 
– globulinlar (gamm - globulin) dir. Antitelolar termolobil bo‗lib, 
molekulyar massasi nihoyatda katta (160000–195000). Antitelolarning 
asosiy xususiyati ular hosil qilgan antigenlarga sezgirligidir. Antitelo bilan 
antigenlarning o‗zaro ta‘sir etishi orqali antigen zararsizlantiriladi. Hamma 
antitelolar uchta katta guruhga bo‗linadi: antimikrobli, antitoksinli va 
antihujayrali. Antitelolar, antigenlar ta‘sir etgach, 5-6 kundan so‗ng hosil 
bo‗lib, bir necha oylar organizmda saqlanib turadi. So‗ngra yana kamaya 
boshlaydi. Antigenlar ta‘sirida organizmda o‗zgarishlar sodir bo‗ladi. 
Antitelolarning ko‗payish tezligi antigenlarning organizmga qayerdan 
yuborilishiga bog‗liqdir. Vena qon tomiri orqali yuborilsa, antitelolar tez-
roq hosil bo‗lib, organizmning yuqumli kasallikka qarshi turish qobiliyati 
oshadi. Antigenlarga achchiqtosh, alyuminiyning gidroksili kabi moddalar 
qo‗shib organizmga yuborilsa, hosil bo‗lgan antitelolar uzoq muddat 
saqlanib turadi.