Kinematika mexanik harakat. Moddiy nuqta, trayektoriya, ko‘chish, yo‘l tushunchalari

Trayektoriya.
Moddiy nuqtaning mexanik harakati davomida bosib o‘tgan 
nuqtalarining geometrik o‘rnidan hosil bo‘lgan chiziqga 
harakat trayektoriyasi
deyiladi. Boshqacha so‘z bilan aytganda, moddiy nuqtaning o‘z harakati davomida 
chizgan chizig‘iga (qoldirgan iziga) trayektoriya deb ataladi. Mexanik harakat jism 
trayektoriyasining shakliga qarab: to‘g‘ri chiziqli, egri chiziqli va aylanma harakat 
kabi, harakat turlariga bo‘linadi. 
Ko‘chish.
Faraz qilaylik, moddiy nuqta, koordinata tekisligida A(
x
1
;
y
1
) 
nuqtadan В(
x
2
;
y
2
) nuqtaga ko‘chsin (1-rasm). АB egri 
chiziq moddiy nuqtaning harakat trayektoriyasidan 
iborat bo‘ladi. A va В nuqtalarni tutashtiruvchi va В 
nuqtaga qarab yo‘nalgan AB to‘g‘ri chiziq kesmasi esa 
moddiy 
nuqtaning 
ko‘chishidan 
iborat 
bo‘ladi. 
Geometriya kursidan ma'lum-ki, ikki nuqta orasidagi 
masofa quyidagicha aniqlanadi: 
√( 
)
( 
)

---

Harakatlanayotgan moddiy nuqtaning boshlang‘ich va oxiri vaziyatlarini 
tutashtiruvchi, yo‘nalishga ega bo‘lgan to‘g‘ri chiziq kesmasiga moddiy nuqta (yoki 
jism)ning 
ko‘chishi
deyiladi. Ko‘chish vektor kattalik bo‘lib, 
⃗
harfi bilan 
belgilanadi.
Chizmaga ko‘ra AB kesma uzunligi 
⃗
–ko‘chish vektorining uzunligiga 
teng bo‘ladi. Jism faqat to‘g‘ri chiziqli ilgarilanma harakatlangandagina uning 
ko‘chishi trayektoriya chizig‘i bilan ustma-ust tushadi va ko‘chishi bosib o‘tilgan 
yo‘lga son jihatdan teng bo‘ladi. Egri chiziqli harakatlarda esa jism ko‘chishi, uning 
trayektoriyasidan farq qiladi. 
Yo‘l.
Jism harakati davomida qoldirgan izi(trayektoriyasi)ning uzunligiga,