Kirish Nazariy qism Texnologik xisobotlar

Misni olovli tozalash

Olov yordamida xomaki misni unga yo‘ldosh bo‘lgan qo‘shimcha­lar­dan tozalash mis texnologiyasida pirometallurgiya jarayonlarining yakun­­lov­chi bosqichi bo‘lib, suyuq holda bir texnologik agregatdan ikkinchisiga cho‘mich orqali suyuq holda o‘tgan eritma rafinirlashdan so‘ng tozalanib, maxsus qoliplarda qattiq holatga, «anod» holiga o‘tkaziladi.

Bu jarayonning asl mohiyati mis va undagi qo‘shimchalarning kislo­rodga bo‘lgan moyilligidadir. Chunki ana shu moyillik erib turgan yuqori haroratdagi birikmalar uchun katta ahamiyatga ega. Buni Gibbs energiya­sining tarkib topish ko‘rsatkichiga yoki eritmadagi oksidlarning dissotsiat­siya elastikligiga, ya’ni dissotsiatsiya natijasida hosil bo‘ladi­gan gazlarning shu haroratdagi bosimi, bu bosim esa haroratga qarab o‘zgarishiga bog‘liqdir.
Agar ma’lum bir haroratda oksidlarning hosil bo‘lishi Gibbs ener­giyasining o‘zgarishini kuzatib qarasak, quyidagilarning guvohi bo‘la­miz. Pirometallurgiya jarayoni borayotgan yuqori haroratda Su, Ni va Fe oksidlarining barqarorlik darajasi ushbu reaksiya bo‘yicha o‘zgaradi:

Su→Fe₂O₃ → Su₂O→NiO→Fe₃O₄ →FeO

Demak, metallarning kislorodga bo‘lgan moyilligi reaksiya nati­jasida elementlardan kimyoviy birikmalarning hosil bo‘lishi Gibbs energiyasining o‘zgarishi orqali ifodalanadi.
Ma’lumki, qancha oksid va sulfidlarning hosil bo‘lishida Gibbs ener­giya­sining manfiy tomonga kamayishi ko‘p bo‘lsa, metallarning kislorod va oltingugurtga bo‘lgan moyilligi shuncha ko‘p bo‘ladi. Yoki aksincha, teskarisi ΔG (Gibbs energiyasi) qanchalik musbat ko‘rsatkichi yuqori (2, 4, 6 va hokazo) bo‘lsa, birikish shuncha zaif, parchalanish yoki oksidlanishi yuqori bo‘ladi.
Olovli tozalashning maqsadi – erigan misli eritmadagi qo‘shimcha­larni misga qaraganda ularning kislorodga moyilligi yuqoriligidan foydalanib (nodir metallar bundan mustasno) oksidlab, anodli toshqol holida agregatdan suyuq holda chiqarib tashlash.
Olovli rafinirlash mis va uning Su₂O oksidi xususiyatiga asoslangan, ya’ni:
1. Su₂O erigan mis tarkibida (12% gacha) yaxshi eriydi.
2. Su₂O qo‘shimchalarga nisbatan yaxshi oksidlovchilardir.
3. Deyarli ko‘pgina qo‘shimchalar oksidlash jarayoni paytida misda erimaydi (qisman erishi mumkin).
4. Barcha oksidlangan qo‘shimchalarni eritmadan ajratib olgach, Su₂O ni oson va tezda ilgarigi metall holiga qaytarish mumkin.