Kirish Nazariy qism Texnologik xisobotlar

Yallig‘ qaytaruvchi eritish pechi.


Rasmdan ko‘rinadiki, pechning har ikkala yon tomonining tepasi­dan, aynan qiyalikka, xomashyo yuklanadi. Shu­ning­dek, yuklatish xam­pa yoni­dan, asosan, texnologik kislorod yoki goh siqilgan havo (yoki aralashmasi) ham qiya­likni qizitish uchun purkaladi. O‘rtacha 200–240 m² maydondagi pech­larga har ikkala tomondan o‘rtacha 16 tadan 32 tagacha yuklatish xampa­lari hamda ularga gaz va kislorod purkash uchun yondirgich quril­malar o‘rna­tilgan bo‘ladi.
Yallig‘ qaytaruvchi eritish pechining minorali pechni, biroz bo‘lsa-da, texno­logiyadan siqib chiqarishining asosiy sabablaridan biri mis rudalarini flotatsiya usuli bilan boyitishning har tomonlama taraq­qiyotidir.
Minorali pechlarda, yallig‘ qaytaruvchi pechlardan farqli ravishda, mis boyitmalarini qayta ishlash imkoni yo‘q.
XX asrning 80–90-yillariga kelib, yallig‘ qaytaruvchi pechda umumiy mis eritish ko‘rsatkichi dunyo miqyosida 80% dan 50 – 60%ga tushib qoldi. Buning asosiy sabablaridan biri avtogen jarayonlarining keng ko‘lamda sanoatda ishlatilishidir.
Olmaliq tog‘-metallurgiya kombinati boshqa zavodlardan o‘zining ikki xil jarayon bilan ishlayotganligi, ikkita eritish agregatining mav­jud­ligi bilan farq qiladi. Bular yallig‘ qaytaruvchi eritish va kislo­rodli-mash’alli eritish pechlaridir. Quyidagi jadvalda Olmaliq mis eritish zavodi­dagi eritish pechlarining ayrim taqqoslovchi ko‘rsatkichlari keltirilgan.


Olmaliq mis eritish zavodidagi eritish pechlarining ayrim taqqoslovchi ko‘rsatkichlari [15, 16, 17]

t/r	Ko‘rsatkichlar nomi	O‘lchov birligi	Yallig‘ qay­­ta­ruv­chi pech­­da eri­tish	KME pechda eritish	Farqi
1.	Shixta bo‘yicha so­lish­­tirma unum­dor­lik	t/m^2	5 – 6	10 –12	5 –7
2.	Shteyn tarkibidagi mis miqdori	%	22 – 28	40 – 50	2 ba­robar
3.	Misning shteynga o‘tish miqdori	%	97	97	–
4.	Oltingugurtning tex­­no­logik gazdan oli­­nish miqdori	%	28	92	–

Quyidagi rasmda Olmaliq mis eritish zavodida ishlayotgan kislorod­li- mash’alli eritish pechining yon tomondan ko‘rinishi tasvirlangan. O‘tga chidamli, olovbardosh g‘ishtlar bilan qadalgan, devorlari oralig‘ida suvli quvurlar, ya’ni kessonlar o‘rnatilgan bo‘lib, ular pech devorlarining chi­dam­liligini saqlaydi. O‘rtacha 0,5 % gacha quritilgan kukunsimon xom­ashyo texnologik kislorod yordamida pechga purkaladi.

Bu har ikkala eritish agregatiga tasnif hamda izoh berishdan oldin, MDH mamlakatlarida va boshqa mis ishlab chiqarish bo‘yicha yetak­chi o‘rinlarda turgan davlatlarda eng zamonaviy, yuqori ko‘rsat­kichlar bilan ishlayot­gan va butun dunyoda o‘zining texnik-iqtisodiy afzal­lik­lari bilan ajralib turadigan eritish dastgohlari haqida to‘xtalib o‘tamiz.