Корхона фойдасини шакллантириш ва ундан пандемия шароитида самарали фойдаланиш Мундарижа: I боб. Кириш II боб. Асосий кисм



Download 65,74 Kb.
bet7/8
Sana22.02.2022
Hajmi65,74 Kb.
#82413
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
Курс иши фойда

СФ
Арент= ———
А
Маҳсулотни сотиш рентабеллиги (С­рент) - бу сотилган маҳсулот бирлигига тўғри келадиган фойда улушини, яъни сотилган маҳсулотнинг самарадорлик даражасини тавсифлайди. У ялпи фойда самарасининг (ЯФ) маҳсулот сотишдан тушган соф пул тушумига (СТ) нисбати кўринишида ҳисобланади:
ЯФ
Срент= ———
СТ
Корхонанинг ўз капитали рентабеллиги (ЎКрент) - бу соф фойданинг корхона ўз капитали (маблағи) 1 сўмига тўғри келадиган улушидир. У соф фойданинг (СФ) корхона ўз капиталининг ўртача йиллик суммасига нисбати кўринишида аниқланади:
СФ
ЎКрент= ———
ЎК
Харажатлар рентабеллиги (Харрент.) - бу корхона асосий ишлаб чиқариш фаолиятидан олинган фойданинг асосий ишлаб чиқариш харажатлари (сотилган маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархи, сотиш харажатлари, маъмурий харажатлар, асосий фаолиятнинг бошқа жараёнларидан харажатлар)даги (АИЧХ) улушини тавсифлайди.


АФФ
Харрент= ————
АИЧХ
Акционерлик жамиятининг бир дона акцияси рентабеллиги (АК) - соф фойданинг корхона акциялари (АК) сонига нисбати кўринишида ҳисобланади. Бу кўрсаткич корхонанинг бозордаги фаоллигини тавсифлайди.
СФ
АКрент= ———
АК
Рентабелликнинг барча кўрсаткичлари корхонанинг барқарорлигини аниқлашга, унинг ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга ва бозордаги рақобат бардошлигинпи кўтариш бўйича тадбирларни белгилашга хизмат қилади.
Янги шароитларда корхоналарнинг фаолиятларида юкори молиявий натижаларга эришишга интилиши сезиларли даражада ортиб бормокда.
Х,ар кандай хужалик механизми учун асос булиб корхона фаолиятини режалаштириш ва унга объектив бахо бериш, таълим олиш, мехнатга хак тулаш ва иктисодий рагбатлантириш фондларидан фойдаланиш, ишлаб чикариш жараёнининг турли боскичларида харажат ва натижаларни солиштириш курсаткичлари хизмат килади.
Фойда корхона самарадорлигининг ягона ва универсал курсаткичи эмас.
Ишлаб чикариш ривожланишининг самарадорлиги ва интенсивлигини бахолашда амалиётда рентабеллик курсаткичлари тизими кенг кулланиб, унга кура фойданинг микдори белгиланган хисобланади. Бошкача килиб айтганда, рентабеллик даромадлилик, фойдалиликни англатади. Бирок рентабелликни факат даромадлилик деб кабул килиш унинг иктисодий мазмунини кенг очиб бермайди. Улар уртасида тенгликнинг йуклигидан даромад микдори ва рентабеллик даражаси турли нисбатларда, купинча турли йуналишларда улчаниши далолат беради.
Исталган муддат учун иктисодий курсаткичларни хисоблаш куплаб турли хил омиллар таъсири остида амалга оширилади.
Рентабеллик ва фойда курсаткичларини тахлил килишда уларга таъсир курсатиши мумкин булган барча омилларни билиш, бу омилларнинг самарадорликнинг умумлаштирувчи курсаткичларига таъсирини хисоблаш услубиятини эгаллаш мухим ахамият касб этади. Бу омилларни бошкариш оркали корхонада даромадни ошириш захираларини излаб топиш ва рентабелликнинг талаб килинувчи даражасига эришиш механизмини яратиш мумкин.
Рентабеллик ва фойдага таъсир курсатувчи омилларни турли хил белгиларига кура таснифлаш мумкин. Масалан, бу омиллар ички ва ташки булиши мумкин. Ички омилларга корхона фаолиятига боглик булган хамда корхона фаолиятининг турли йуналишларини тавсифловчи омиллар мансуб булади. Ташки омилларга корхона фаолиятига боглик булмаган, бирок ишлаб чикариш рентабеллиги ва даромаднинг усиш суръатига сезиларли таъсир курсатиши мумкин булган омиллар киради. Тахлил жараёнида ички ва ташки омилларни аниклаш самарадорлик курсаткичларини ташки таъсирлардан “тозалаш” имконини беради хамда корхона ютукларини объектив бахолашда мухим ахамият касб этади.
о
Уз навбатида ички омиллар хам ишлаб чикариш ва ноишлаб чикариш омилларига булинади. Ноишлаб чикариш омиллари асосан мехнат ва сотиш шароитлари, корхонанинг тижорат, табиатни саклаш ва шу каби фаолият турлари билан боглик булади. Ишлаб чикариш омиллари эса фойданинг шаклланишида иштирок этувчи ишлаб чикариш жараёнининг асосий элементлари - мехнат предметлари ва воситалари хамда мехнатнинг узи - мавжудлиги ва улардан фойдаланишни акс эттиради.
Рентабеллик курсаткичлари корхона фаолияти канчалик фойда келтиришини курсатади. Бу курсаткичлар молиявий хисоботнинг ички ва ташки фойдаланувчиларда кизикиш уйготиб, корхона ресурсларидан фойдаланиш самарадорлиги хамда унинг инвестицияларни жалб килиш кобилиятини аниклайди. Хусусий ёки карзга олинувчи капиталнинг рентабеллиги корхонага маблаглар киритишнинг рентабеллигини тавсифловчи асосий курсаткичлардир. Бу курсаткичларнинг иктисодий турланиши (интерпретацияси) яккол кузга ташланади: сарфланган хар бир сум карзга олинган (хусусий) капиталга неча сум фойда тугри келади (хисоб-китобларда корхонанинг баланс ёки соф фойдасидан фойдаланиш мумкин).
Рентабелликни замон ва макон коидаларига кура тахлил килишда асосли хулосаларга келиш учун зарур буладиган учта хусусиятни инобатга олиш зарур.
Биринчи хусусият корхона фаолиятининг вакт жихати билан боглик. Масалан, махсулотни сотиш рентабеллиги коэффициенти хисобот давридаги фаолият натижалари оркали аникланади; узок муддатли инвестицияларнинг юзага келиши мумкин булган ва режалаштирилаётган самараси инкор килинмайди. Агар корхона катта микдордаги инвестициялар талаб килувчи янги технологиялар ва янги махсулот турларини ишлаб чикаришга утадиган булса, у холда рентабеллик курсаткичлари вактинчалик пасайиши мумкин.
Иккинчи хусусият таваккалчилик муаммоси билан боглик булиб, таваккалчилик даражаси юкори булган лойихалар баъзида катта фойда келтириши хам мумкин.
Учинчи хусусият бахолаш муаммоси билан боглик. Масалан, хусусий капиталнинг рентабеллик курсаткичи суръати ва махражи турли хил харид кобилиятига эга булган пул бирлигида келтирилади. Курсаткичнинг суръати, яъни фойда узгарувчан (динамик) булиб, фаолият натижаларини хамда товар ва хизматларнинг асосан утган йилда юзага келган бахосини акс эттиради. Курсаткичнинг махражи, яъни хусусий капитал бир катор йиллар давомида шаклланади. У жорий баходан анча фарк килиши мумкин булган, хисобга олиш бахосида акс эттирилади. Демак, хусусий капитал рентабеллик коэффициентининг катта булиши, доим хам корхонага киритилаётган капитал кайтимига мос келавермайди; молиявий карорларни кабул килишда бу курсаткични эътиборга олишдан ташкари, корхонанинг бозордаги бахосини (бозор капитализацияси) хам инобатга олиш зарур.
^уйида корхона фаолиятининг самарадорлигини тавсифловчи рентабелликнинг асосий курсаткичлари келтирилган.
Соф фойда (СФ)
Активлар рентабеллиги (РА)"=
Активларнинг уртача йиллик киймати
(А)
Соф фойда (СФ)
Сотиш рентабеллиги (РС) =
Махсулотни сотишдан тушган тушум(СТ)
Соф фойда
Хусусий капитал рентабеллиги (ХК)=
Хусусий капитал уртача йиллик киймат
(ХК)
Соф фойда (СФ)
Битта акция даромади (АФ) =
Муомаладаги акциялар сони (Na)
Активлар рентабеллиги корхонада 1 сум фойда олиш учун канча маблаг жалб килиш талаб этилишини (бу маблаглар манбаидан катъи назар) акс эттиради. Ушбу курсаткич корхона ракобатбардошлигининг энг мухим курсаткичларидан бири хисобланади.
Сотиш рентабеллиги сотилган махсулотнинг хар бир суми канча соф фойда келтирганини акс эттиради.
Хусусий капитал рентабеллиги корхона мулкдорлари яъни, эгалари киритган капиталдан фойдаланиш самарадорлигини аниклаш ва бу курсаткични худди шу маблагларни бошка кимматбахо когозларга киритганда олиш мумкин булган фойда билан таккослаш имконини беради. Fарб мамлакатларида бу курсаткич компания акцияларининг котировкасига сезиларли равишда таъсир курсатади.
Битта акция келтирувчи фойда курсаткичи корхонанинг бозордаги фаолиятини тавсифловчи мухим курсаткичлардан биридир.
Шу тарика, тавсия килинувчи курсаткичлар тахлил жараёнида корхонанинг молиявий баркарорлигини аниклаш, ишлаб чикариш самарадорлиги ва корхонанинг бозордаги ракобатбардошлигини оширишга оид чора-тадбирлар белгилашга иконият яратади.


Хулоса.
Х,ар бир хужалик юритувчи субъектнинг тадбиркорлик фаолиятидан асосий максад фойда олишдир. Фойда олиш дегани корхона даромадлари унинг фаолияти билан боглик булган барча харажатлардан ортишини англатади.
Ишлаб чикариш харажатларини доимий равишда пасайтириб бориш фойда олишнинг мухим шартларидан бири хисобланади. Харажатлар мажмуаси корхонага махсулот ишлаб чикариш канчага тушишини курсатади.
Фойда корхонада турли хил фаолият оркали олиниши мумкин булиб, унинг микдори ишлаб чикариш омиллари бахоси узгариши (ташки омиллар) ёки ишлаб чикариш харажатларини улардан норационал фойдаланиш сабабли ошириш (ички омиллар) туфайли узгариб туради.
Бирок фойда мутлак (абсолют) катталик сифатида ишлаб чикариш самарадорлигини тулик тавсифламайди. Ишлаб чикаришнинг барча омилларидан фойдаланиш самарадорлигини бахолашда, рентабеллик курсаткичлари мухим ахамият касб этади.
Рентабеллик курсаткичлари корхона фаолияти канчалик фойда келтиришини курсатади. Рентабеллик курсаткичларининг тахлили юзага келган холатга бахо бериш хамда молиявий баркарорликни кучайтириш чора-тадбирларини белгилашга имкон яратади.


Download 65,74 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish