Курс иши мавзу: иншоотлар чўкиши ва горизонтал силжишини геодезик усуллар билан кузатиш

2.4. Геодезик ўлчаш ишларини бажарилиш даврийлигини аниқлаш
Қайта қурилаётган ёки таъмир этилаётган меъморлик обидасининг чўкишини аниқлаш учун бажариладиган нивелирлаш ишларининг биринчи давраси пойдевор қурилиб бўлгандан кейинроқ амалга оширилади.
Чўкишни ўлчаш, обида ҳажмининг 25, 50, 75 ва 100 фоизи қурилиб бўлганда, яъни ками билан тўрт маротаба бажарилади. Иншоот қурилиб бўлгандан кейин эса, ками билан уч давра ўлчаш ишлари қайтарилади. Лой тупроқ жойларда қурилган обидаларнинг чўкишини аниқлаш улар қурилиб бўлгандан кейин 5-10 йил давом этади, қумли тупроқ жойларда қурилган иншооотлар эса 2-3 йил давомида кузатилиб турилади. Ўлчаш ишларини бажариш даврийлиги иншоот лойиҳасини тузган ташкилот томонидан ҳам кўрсатилиши мумкин.
Даврийликни илмий жихатдан асослаш мумкин.
Умумий ҳолда иншоотнинг чўкиш v тезлигини қуйидаги ифода билан аниқлаш мумкин:
(2.1)
бу ерда - чўкиш миқдори; -вақт.
(2.1) формулани логарифмла ҳамда дифеференциаллаб , ўрта квадратик хатога ўтамиз ва қуйидагини ҳосил қиламиз
(2.2)
Агар деб қабул қилсак, унда
; бўлади ва ундан (2.3.) ҳосил бўлади.
Эксперимента тадқиқотлардан маълум бўлишича тенг, шунинг учун бўлади.
Агар ой деб қабул қилсак, унда ойга тенг бўлади. Шундай қилиб даврийлик 1,4 ой деб қабул қилинади.
Иншоот нуқталарининг чўкиши қуйидаги ифода билан аппроксимирланади:


(2.4)
(2.4.) ифодани логарифмлаб, топамиз

шартдан қуйидагини топамиз
(2.5)

Агар , , t=x бўлса юқоридаги ифода қуйидагича ёйилади

Хато функцияси

тарзда ёйилади.
F функциянинг минимал қийматига хос бўлган а, в миқдорларни топиш учун юқоридаги тенгламани дифференциаллаймиз, унинг учун
,
деб оламиз. Шунда

ундан

Шу тарзда

ундан

Демак, юқоридагиларни қуйидагича ёзиш мумкин
(2.6.)
Икки чизиқли алгебраик тенгламани ечиб а, в қийматларини топамиз. Бунинг учун тенгламаларни матрица шаклида ёзамиз:

ундан


Шундай қилиб, чўкишни ифодаловчи эгри чизиқнинг риёзий андазаси тузилади. У қуйидагича бўлади:

1-расмда кўрсатилган экспонцизионал эгри чизиқ билан ифодаланади

1-расм. Чўкиш ўзгаришининг чизмаси.
Маълум бир вақт бирлигини белгилаб сўнгги ифодадан ёки чизмадан чўкиш жараёнини олдиндан айтиб бериш мумкин.