Лаборатория иши №1

Tajriba utkazish uchun kerakli buyumlar, jihozlar va reaktivlar 
1.
Laboratoriya qurulmasi. 
2.
0,5N NaOH eritmasi. 
3.
0,5 litrli Erlemmeyyer kolbasi. 
4.
Metil qizil indikatori. 
5.
Osh tuzi. 
6.
Konsentrlangan sulfat kislotasi. 
7.
0,5N sulfat kislotasi. 
Ishni bajarish tartibi:
Laboratoriyada vodorod xloridni osh tuziga konsentrlangan sulfat kislotasi 
ta’sir ettirib olinadi. Reaksiya ikki bosqichda boradi.
Birinchi bosqichda reaksiya, tashqaridan issiqlik berilmasdan, nordon tuz hosil 
bo‘lguncha boradi: 
NaCI + H
2
SO
4
= NaHSO
4
+ HCI + Q 
Birinchi bosqich tugagandan so‘ng jarayonga chetdan issiqlik ta’sir ettirilsa, 
reaksiya quyidagicha davom etib, ikkinchi bosqichda o‘rta tuz hosil bo‘ladi: 
NaCI + NaHSO
4
= Na
2
SO
4
+ HCI – Q 
Xlorid kislotasi olinadigan laboratoriya qurilmasi quyidagi suratda 
ko‘rsatilgan. Kolba (reaktor) (1) ga ma’lum miqdorda tortib olingan osh tuzi 
solinadi va ajratuvchi voronka (29) orqali hisoblab olingan konsentrlangan sulfat 
kislotasi quyiladi. 
Reaktor (1) ni ostiga gaz gorelkasi yoki elektr plitasi (10) ulanadi. Birinchi 
bosqichda, tashqaridan issiqlik berilmay turib, hosil bo‘lgan vodorod xloridning 
tarkibida suv va sulfat kislotasi bug‘lari bo‘lishi mumkin. Gazni bu bug‘lardan
konsentrlangan sulfat kislotasi solingan. Tishchenko idishi (3) orqali o‘tkazib 
tozalanadi. So‘ngra tomchi ushlagich (4) dan o‘tib, barbater (6) orqali absorbsiya 
kollonasi (5) ga keladi. Absorbsiya kollonasiga avvaldan distillangan suv solingan 
bo‘ladi va u yerda xlorid kislotasi hosil bo‘lish - absorbsiya jarayoni ketadi. 
Absorbsiya kollonasidan chiqqan gaz natriy ishqori solingan idish (8) (yuttirgich) 
ga keladi va u yerda absorbsiya kollonasida yutilmay qolgan vodorod xlorid gazi 
ishqorga shimiladi. 

---

22 
Qurilma suruvchi shkafga joylashgan bo‘lishi kerak. 
Absorberdagi harorat termometr (7) orqali nazorat qilinadi. Gaz oqimini hosil 
qilish uchun, qurilma suv bilan suruvchi nasos (9) ga ulangan. 
Yuttirgich idish (8) ga 50 ml 0,5n NaOH eritmasi solinadi. Tajriba oxirida 
hosil bo‘lgan xlorid kislotasi absorber (5) dan Erlenmeyyer kolbasiga quyib olinadi 
va 0,5n NaOH bilan titrlanadi, (8) idishda hosil bo‘lgan mahsulot esa 0,5н H
2
SO
4
bilan titrlanadi. 
Parchalanish darajasi (tashqaridan issiqlik berib yoki bermay) quyidagi 
formula bilan aniqlanadi: 


Т
К
К
И
И
а
f
П
f
П
9
,
2
)
50
(






 
Bu yerda: П
и
- hosil bo‘lgan kislotani titrlash uchun sarf bo‘lgan ishqor 
miqdori, ml. 
П
к
- (8) absorberda hosil bo‘lgan mahsulotni titrlash uchun sarf bo‘lgan 
kislota miqdori, ml. 
f
к
, f
и
- kislota va ishqorlarning faktorlari. 
П
к
- o‘lchab olingan osh tuzining miqdori. 
Absorbsiya darajasi esa quyidagi formula yordamida aniqlanadi. 
К
К
И
И
И
И
абс
f
П
f
П
f
П







50
100
.


---

23