Logistika markazlari va erkin iqtisodiy hududlar jahon amaliyotida reja

Ochiq port shaharlari. 1984-yilda Sariq, Sharqiy Xitoy va Janubiy Xitoy dengizlari qirg’oqlarida 14 ta port shaharlarini “ochish” haqida qaror qabul qilindi. Ma’lumotlarga ko’ra – 0 mln aholiga ega bo’lgan bu hudud mamlakatning butun dengiz oldi poyasi va qisman materik tumanlariga kirib ketgan hududdan iborat. Ularga quyidagi shaharlar kiradi: Beyxay, Chjantszyan, Guanchjou, Fuchjou, Venchjou, Ninbo, Shanxay, Nantun, Lyanyungan, Thindao, Yantay, Dalyan, Tyantszin, Tsinxuandao.
Ishlab chiqarishni internatsionallashtirish va dunyo bozoriga ochiq bo’lgan bu 14 shahar boshida ahvoli og’ir tumanlar safiga kirmagan. Ular Xitoy ishlab chiqarish sanoatining 3%ini bergan, mamlakat eksportidagi ulushi 40%, bu portlar umumiy quvvati – 97% bo’lgan. Bundan ko’rinib turibdiki, bu EIH turi Xitoyning sanoati rivojlangan chizig’ida tashkil etilgan.
Xorijiy kapital ishtirokida yangi texnologiyalar ishlab chiqilmoqda, imtiyozli xo’jalik faoliyati rejimiga ega bo’lgan bu ochiq hududlarda texnoparklar (15ta) joylashgan, eksportga mo’ljallangan ishlab chiqarish mavjud, savdo korxonalari faol ishlaydi. Amalda “ochiq” shaharlarni kompleks hududlar deb nomlasa bo’ladi.
IT sohasida Motorola, IBM, Lucent Technologies, Hewlett-Packard, Microsoft, Nokia, Cisco, AT&T va boshqa katta kompaniyalar 90-yillar o’rtalarida Xitoyning yirik shaharlarida shaxsiy izlanish markazlarini ochishdi, ularda minglab va 10 minglab xitoylik texnik-muxandislar va olimlari ishlashadi va yangi texnologiyalar bilan ishlashni o’rganishadi. Chet el korporatsiyalari turli xil notijorat dasturlar, fondlar, grantlardan mablag’larini ayamaydi, Eski va Yangi dunyoning yorqin o’quv markazlarida Xitoy mutaxasislarining o’qitilishini sahiy ravishda moliyalashtirishadi. 1988 yilda mamlakat hukumati “FAKEL” Xitoy fan va texnikasini rivojlantirish dasturini qabul qildi. “FAKEL” dasturining asosiy maqsadi faqatgina milliy fan va texnikani rivojlantirish emas, balki ilg’or mahalliy ishlab chiqishlarni ishlab chiqarishda tez joriy etishdan iborat. 1990-yillar boshida hukumat ko’magida Xitoyda “Yuqori texnologiyalar hududi” (texnoparklar) vujudga keldi.
Texnoparklar. Hozirda Xitoy Fan va Texnika vazirligi tomonidan turli darajadagi 120ta yuqori va yangi texnologiyalarni o’zlashtirish hududlari e’lon qilingan, shulardan 53tasi davlat tasarrufida. Texnoparklar MIHlar bilan hududiy va tashkiliy jihatdan kesishadi. Bunday yaqinlik parklardagi olimlarga chet el kompaniyalari bilan o’zaro hamkorlik qilish va xalqaro ilmiy-texnikaviy fikr almashishlarda qatnashish imkonini beradi. Statistikaga muvofiq, parklarda ilmiy – izlanish faoliyati bilan band bo’lgan 14dan 16,5 minggacha tashkilot faoliyat yuritadi. Texnoparklarning davlat tomonidan boshqarilishi, avvalambor, ishlab chiqarish va izlanishlar yo’nalishini aniqlashda ko’zga tashlanadi. Oxirgi bir necha yil davomida quyidagi yo’nalishlar bo’lgan: mikroelektrotexnika, telekommunikatsiya, bioinjeneriya va yangi materiallar texnologiyasi. Davlat boshqaruvidan tashqari, parklarga davlat tomonidan muhim moliyaviy yordam ham beriladi.
Pekin yangi texnologiyalarni rivojlantirish tajriba hududi Xitoydagi birinchi texnopark bo’ldi (1988 y). Maydoni – 100 km², o’nlab o’quv muassasalari, 130 ITI va laboratoriyalar mavjud, ularda 100 mingdan ortiq mutaxasislar band. Kattaligi bo’yicha ikkinchi o’rinda Nanxu turadi, Shenyan shahrida joylashgan bo’lib, 2 km² maydonni egallaydi. Texnopark hududida 12ta OO’YU, 30ta ITI, 10 ko’p ixtisosli izlanish laboratoriyalari, 20ta yuqori va yangi texnologiyali korxonalar mavjud, ulardan 30 tasi chet el kapitali ishtirokida (7 mlrd $) tashkil qilingan.

1^ “Логистика в России. Логистические центры в России” Г. Манжосов, Н. Овчаренко («КИА центр»).2009г

2^ “Логистика в России. Логистические центры в России” Г. Манжосов, Н. Овчаренко («КИА центр»).2009г

3^ www.google.com/ Dubai’s free economic zones, 009 year

4^ “Свободные экономические зоны”, В.П. МАКСАКОВСКИЙ

5^ http//www.turkey.com/freetradezones/statistics