M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet121/121
Sana01.01.2022
Hajmi3,36 Mb.
#289107
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   121
Bog'liq
astronomiya kursidan masalalar to'plami(1)

 
 


144 
 
JADVAL KATTALIKLAR 
 
2-jadval 
 
Sayyoralar, Oy va Quyoshning fizik va kosmodinamik xarakteristikalari 
 
Osmon 
jismlari 
O‘rtacha 
radiusi km 
Gravitatsion 
parametri, 
10
5
 km3/s
2 
Birinchi 
kosmik 
tezlik, km/s 
Ikkinchi 
kosmik 
tezlik, km/s 
Ta’sir 
sferasining 
radiusi, km 
Merkuriy 
Venera 
Yer 
Mars 
Yupiter 
Saturn 
Uran  
Neptun 
Oy 
Quyosh  
2420 
6050 
6370 
3370 
69600 
57400 
26700 
24800 
1738 
696000 
0.22 
3.253 
3.986 
0.429 
1269 
379.9 
58.0 
69.7 
0.049 
1327185 
3.0 
7.3 
7.91 
3.37 
42.7 
25.7 
14.7 
16.8 
1.68 
437 
4.3 
10.4 
11.19 
5.05 
60.4 
36.4 
20.8 
23.7 
2.38 
618 
1.1 ·10
5
 
6.2 ·10
5
 
9.3 ·10
5
 
5.8 ·10
5
 
4.8 ·10
7
 
5.4 ·10
7
 
5.2 ·10
7
 
8.7 ·10

6.6 ·10
4
 
10
13
 
 
 
3-jadval 
Sayyoralarning orbita elementlari 
 
 
Osmon 
jismlari 
Quyosh
. o‘rt. 
uzoq 
(a.b) 
O‘rt. 
Masofa 
(mln. 
km)
 
Aylan. 
dav (yul. 
y) 
Eks-
sentr. 
Orb. eklp. 
og‘. 
Chiqish tug. 
uzun 
Perigel. 
uzun-si 
Merkuriy 
Venera 
Yer 
Mars 
Yupiter 
Saturn 
Uran  
Neptun 
0,387 
0,723 
1,000 
1,524 
5,203 
9,534 
19,191 
30,071 
57,85 
108,10 
149,45 
227,72 
777,62 
1425,6 
2868,1 
4494,1 
0,241 
0,615 
1,000 
1,881 
11,862 
29,457 
84,013 
164,783 
0,206 
0,007 
0,017 
0,093 
0,048 
0,056 
0,047 
0,009 
7°00'12" 
3°23'38" 
00°00'00" 
1°51'01" 
1°18'28" 
2°29'29" 
0°46'22" 
1°46'28" 
47°22'50" 
75°57'35" 

48°56'25" 
99°38'24" 
112°57'29" 
73°35'27" 
130°53'56" 
76°12'39" 
130°26'44" 
101°33'53" 
334°35'12" 
13°02'01" 
91°28'50" 
169°22'07" 
43°55'50" 
 


145 
 
4-jadval 
Sayyoralarning fizik xarakteristikalari 
 
Sayyoralar 
Haqiqiy ekvatorila 
diametri
 
Qutblardagi 
siqiqligi 
Hajmi  
Massasi  
km da 
Yer = 1 
10
12 
km
3 
Yer = 1 
Yer = 1 
10
27
 g 
Merkuriy 
Venera 
Yer 
Mars 
Yupiter 
Saturn 
Uran  
Neptun 
4870 
12100 
12742 
6790 
143600 
120600 
50000 
49700 
0,38 
0,95 
1,00 
0,54 
11,26 
9,45 
3,92 
3,90 


1/297 
1/190 
1/16,3 
1/9,7 
1/18 
1/50 
0,071 
1,050 
1,083 
0,168 
1456,9 
823,8 
75,4 
63,0 
0,066 
0,970 
1,000 
0,155 
1344,8 
760,4 
69,6 
58,1 
0,042 
0,818 
1,000 
0,108 
317,2 
94,98 
14,72 
17,19 
0,25 
4,89 
5,98 
0,64 
1898,3 
568,2 
88,1 
102,9 
 
 
Sayyoralarning fizik xarakteristikalari (davomi) 
 
Sayyoralar 
O‘rtacha 
zichlik
 
Ekv. da og‘ir 
kuch tez 
Par . tez 
km/s 
O‘z o‘q. atr. 
ayl. yul. davri 
Say. orb. 
ekv. og‘m. 
Yer = 1 
g/s
 
Yer = 1 
m/s
2 
Merkuriy 
Venera 
Yer 
Mars 
Yupiter 
Saturn 
Uran  
Neptun 
0,99 
0,95 
1,00 
0,71 
0,24 
0,13 
0,26 
0,30 
5,45 
5,25 
5,52 
3,94 
1,30 
0,69 
1,15 
0,98 
0.38 
0.90 
1,00 
0,39 
2,66 
1,15 
0,98 
1,11 
3,7 
8,8 
9,78 
3,46 
26,0 
11,3 
9,6 
10,85 
4.3 
10.15 
11.2 
5.0 
60.4 
36.2 
21.8 
23.5 
28
k, 

243
k
,2 
23
h
56
m
04

24
h
37
m
23
s
 
9
h
50
m
30
s
 
10
h
14
m
24

10
h
49
m
 
15
h
48

0° 
0° 
23°27' 
25°10' 
3°06' 
26°45' 
98° 
29° 
 


146 
 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
1.  Мирзиёев,  Шавкат  Миромонович.  Эркин  ва  фаровон,  демократик 
ўзбекистон 
давлатини 
биргаликда 
барпо 
этамиз. Ўзбекистон 
Республикаси  Президенти  лавозимига  киришиш  тантанали  маросимига 
бағишланган  Олий  Мажлис  палаталарининг  қўшма  мажлисидаги  нутқ  / 
Ш.М. Мирзиёев. –  Тошкент: Ўзбекистон, 2016. - 56 б. 
2.  Мирзиёев,  Шавкат  Миромонович.  Танқидий  таҳлил,  қатъий  тартиб-
интизом  ва  шахсий  жавобгарлик  –  ҳар  бир  раҳбар  фаолиятининг 
кундалик қоидаси бўлиши керак. Мамлакатимизни 2016 йилда ижтимоий-
иқтисодий  ривожлантиришнинг  асосий  якунлари  ва  2017  йилга 
мўлжалланган иқтисодий  дастурнинг  энг  муҳим  устувор  йўналишларига 
бағишланган  Вазирлар  Маҳкамасининг  кенгайтирилган  мажлисидаги 
маъруза,  2017  йил  14  январ  /  Ш.М.  Мирзиёев.  –  Тошкент  :  Ўзбекистон, 
2017. – 104 б
 
3.  Мирзиёев,  Шавкат  Миромонович.   Қонун  устуворлиги  ва  инсон 
манфаатларини  таъминлаш  –  юрт  тараққиёти  ва  халқ  фаровонлигининг 
гарови.  Ўзбекистон  Республикаси  Конституцияси  қабул  қилинганининг 
24  йиллигига  бағишланган  тантанали  маросимдаги  маъруза.   2016  йил  7 
декабр /Ш.М.Мирзиёев. – Тошкент: “Ўзбекистон”, 2017. – 48 б. 
4.  Мирзиёев,  Шавкат  Миромонович.  Буюк  келажагимизни  мард  ва 
олижаноб  халқимиз  билан  бирга  қурамиз.  Мазкур  китобдан  Ўзбекистон 
Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2016 йил 1 ноябрдан 24 
ноябрга  қадар  Қорақалпоғистон  Республикаси,  вилоятлар  ва  Тошкент 
шаҳри  сайловчилари  вакиллари  билан  ўтказилган  сайловолди 
учрашувларида  сўзлаган  нутқлари  ўрин  олган.  /Ш.М.Мирзиёев.  – 
Тошкент: “Ўзбекистон”, 2017. – 488 б 
5.  Mamadazimov  M.,  Umumiy  astronomiya  (universitetlar  va  pedgogika  oliy 
o‘quv yurtlari uchun darslik). – T.: “Yangi asr avlodi”, 2008 y. 
6.  Mamadazimov M.M. Kosmonavtika asoslari (darslik) –T.: Voris, 2009 y 
7.  Sattarov I. «Astrofizika» (1-qism, darslik). T.: Iqtisod-moliya, 2009 y. 
8.  Sattarov I. «Astrofizika» (2-qism, qo‘llanma). T.: Turon-Iqbol, 2007 y. 
9.  Mamadazimov  M.,  Tillaboyev  A  va  boshqalar.  “Astronomiya  kursi  (Umumiy 
astronomiya)dan laboratoriya ishlari” T., TDPU 2015 y. 
10. Qodirov  B.,  Sattorov  I.,  Begimqulov  U.Sh.,  Astrofizikadan  kompyuterda 
laboratoriya ishlari, T.:2002 y, TDPU nashri. 
11. Mamadazimov  M.  “Astronomiya”  (AL  va  KHKlari  uchun  darslik).  –
T.,O‘qituvchi, 2007 y. 
12. Sherdanov  Ch.,  Mamadazimov  M.,  Sattarova  B.,  Ilyaasov  S.  Umumiy 
astronomiya  (kosmonavtika  asoslari)  kursidan  amaliy  mashg‘ulotlar.  T., 
TDPU, 2013 y. 
13. Шерданов  Ч.,  Саттарова  Б.,  Саттаров  И.,  Ажабов  А.  Практические 
занятия  по  общему  курсу  астрономии  (основы  космонавти).  Т., 
издательство ТГПУ, 2013 г. 


147 
 
14. Машонкина  Л.И.,  Сулейманов  В.Ф.,  Задачи  и  упражнения  по  общей 
астрономии Казань 2003 г. 
15. Жаров В.Е., Сферическая астрономия Россия, Фрязино, 2006. — 480 с. — 
ISBN 5–85099–168–9. 
16. 
 
Бескин  В.С.,  Гравитация  и  астрофизика  Учебно-научный  комплекс.  — 
М.: Физический институт имени П.Н. Лебедева РАН, 2007. — 133 с. 
17. Засов А.В., Постнов К.А., Общая астрофизика Россия, Фрязино, 2006. — 
496 с. 
18. A.E.Roy and D.Clarke., Astronomy Principles and practice. 2000 y 
19. Dinah L. Moche Astronomy A Self – teaching guide. 2009 y 
20. Bely  P.Y.,  Christian  C.,  Roy  J.R.,  Astronomy.  United  Kingdom,  Cembridge, 
2010 
 
 
 


148 
 
 
MUNDARIJA 
So‘z boshi ............................................................................................................ 3 
I-BOB. SFERIK VA AMALIY ASTRONOMIYA ASOSLARI .......................... 4 
1-§. Osmon sferasi, uning asosiy nuqta, chiziq va aylanalari ............................. 4 
2-§. Yoritgichlarning kulminatsiyalari va kulminatsiya balandliklari ............. 11 
3-§. Sferik uchburchak va uning asosiy formulalari. Paralaktik uchburchak, 
koordinatalarni almashtirish formulalari .......................................................... 14 
4-§. Vaqtni o‘lchash. ......................................................................................... 17 
5-§. Taqvimlar ................................................................................................... 23 
6-§. Refraksiya .................................................................................................. 28 
7-§. Yoritgichlarning chiqish va botish  momentlarini hisoblash .................... 31 
8-§. Planetalarning harakati .............................................................................. 34 
9-§. Butun olam tortishish qonuni.  Osmon jismlarining massalarini hisoblash.
 ........................................................................................................................... 38 
10-§. Oyning harakati va fazalari ..................................................................... 42 
11-§. Quyosh va Oy tutilishlari ......................................................................... 45 
12-§. Teleskoplar va ularning harakteristikalari ............................................... 47 
II-BOB. KOSMONAVTIKA ASOSLARI .......................................................... 52 
1-§. Tortishishning markaziy maydoni.  Energiya integrali formulasi. 
Markaziy maydonda jismning harakati............................................................ 52 
2-§. Yer atrofidagi uchishlar.  Orbitаl mаnyovrlаr.  Orbitа tekisliklаrini burish.
 ........................................................................................................................... 63 
3-§. Oygа uchish аsoslаri. ................................................................................ 72 
4-§. Plаnetаlаrаro uchish аsoslаri. .................................................................... 90 
III-BOB. ASTROFIZIKA ASOSLARI ............................................................. 109 
1-§. Nurlanish qonunlari. Yulduziy kattaliklar ............................................... 109 
§ 2. Yoritkichning yoritilganligi. .................................................................... 111 
3-§. Astronomik asboblar va usullar ............................................................... 114 
4-§.  Quyosh .................................................................................................... 116 
5-§. Quyosh va yulduzlarning fizik tabiati ..................................................... 119 
6-§. Yulduzlarning tabiati va harakati ............................................................ 126 
7-§. Karrali va o‘zgaruvchan yulduzlar .......................................................... 129 


149 
 
8-§. Qo‘shaloq yulduzlar. Nostatsionar yulduzlar .......................................... 133 
9-§.  Koinotda Yulduzlar va Galaktikalar harakati ......................................... 137 
Jadval kattaliklar ............................................................................................. 144 
Foydalanilgan adabiyotlar ............................................................................... 146
 
 

Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish