Mamasoli jumaboyev

KAPTAR SOVG‘ASI
(Tam il xalq ertagi)
Q adim zam o n d a kichkina qishloqning bir chekkasida 
Kijavan ismli bir dehqon yashagan ekan. U ning na bir yaqin 
q arin d o sh -u ru g ‘i, na bir uzoq tanishi b o r ekan. Kijavan 
b o ‘Isa, bundan sira o ‘kinm as, odam larning o ‘rniga o ‘rm on 
qushlari, hayvonlari bilan d o ‘stlashib yurar ekan. K imning 
d o ‘sti ko‘p b o ‘lsa, u zerikarm idi? Kijavan ham qush-u hay­
vonlar tilini ju d a yaxshi bilar, o ‘rm o nd a yashovchilarning 
birortasi bilan uchrashib qolsa, suhbatlashib, ancha yengil 
to rtar ekan. Q ushlar Kijavanni koTishlari bilanoq, shod-u 
xurram lik bilan chu g‘u r-ch u g ‘u r qilishar ekan.
Bir kuni Kijavan juda qattiq och qolibdi. Biror narsa tamaddi 
qilay desa, hech vaqosi yo‘q. 0 ‘ylab-o‘ylab, oxiri tayoq olib, 
o ‘rmonga jo ‘nabdi. 0 ‘rm onni aylanib-aylanib, u yerda ham 
yeydigan hech narsa topolmay, uyiga qaytibdi. Yo‘lda ketayotib:
— M enga yordam ber, — degan zaif bir tovushni eshitib 
qolibdi. Kijavan bunday qarasa, u yerda bir kaptar yiqilib 
yotgan emish.
61

---

— M en u c h o lm ay m a n , q u tq a rg in , — deb yalinibd i u 
Kijavanga.
Kijavanning bechora kaptarga rahm i kelibdi. U ni yerdan 
avaylab kobtarib olib, bag‘riga bosganicha, yo‘lida davom etibdi. 
Kapasiga kelib, qushni ehtiyotkorlik bilan yum shoq o ‘ringa 
yotqizibdi.
— Tuzalib ketguningcha m enikida yashaysan. H ech narsa­
dan q o ‘rqm agin, seni xafa qilishlariga y o ‘l q o ‘ym aym an. 
Q o‘lim dan kelganicha senga yordam beram an. Lekin hozircha 
senga ovqat beray desam , uyda yeydigan hech vaqo yo‘q, — 
debdi xafa b o ‘lib Kijavan.
— Q ayg‘u rm a, — debdi k ap tar uni tin c h la n tirib , — 
0
‘r- 
m onda mango daraxti bor. Daraxt kavagining ichida guruch 
bor, borib ana shu guruchni olib kelgin.
Kijavan fursatni boy berm ay, m ango daraxtini izlab, 
o ‘rm onga jo ‘nabdi. Y o‘l yuribdi, yo‘l yursa ham m o ‘l yuribdi, 
am m o negadir daraxtni uchratm abdi. U oxiri horib-charchab, 
bir teshik ustida o ‘tirib, bunday qarasa, ro ‘parasida mango 
daraxti o ‘sib yotgan emish. Kijavan engashib daraxt kavagiga 
qarasa, bir qism guruch turibdi. U ning atrofida esa oltin-u 
kum ush, olm os-u d u r va boshqa har xil qim m atbaho toshlar 
yog‘du sochib yotibdi. A m m o Kijavan bu narsalarga parvo 
qilm abdi. „Bu to shlarni nim ayam q ilard im , axir uyim ni 
bezatish niyatim yo‘q -k u ?“ deb o ‘ylabdi.
U faqatgina guruchni olib, orqasiga qaytibdi. Uyining 
shundoq ostonasida yana bir kaptarni ko‘ribdi. U eshikni 
ochishi bilan kaptar pir etib ichkariga kiribdi-da, yarador 
kaptarning yoniga borib q o ‘nibdi. Ikkala qush ham shod-u 
xurram b o ‘lib, sayrab yuborishibdi. Kijavan ularga guruch 
berib d i. Q u sh la r c h a q -c h a q la s h ib g u ru c h n i c h o ‘q ilash ga 
tushishibdi. D ehqon b o ‘lsa, u larning yoniga o ‘tirib olib, 
qushlarni rosa tom osha qilibdi.
— N ega sen o ‘zingga guruchdan qoldirm ading? — deb 
so‘rabdi ikkinchi kaptar.
— 0 ‘zi bir siqimgina guruch b o ‘lsa, sizlarga zo ‘rg‘a yetadi, 
xolos. H echqisi y o ‘q, m en chidaym an, oMmayman, — deb 
xotiijam javob qilibdi Kijavan.
Ikkinchi kaptar kulbadan uchib chiqib ketibdi-da, tu m - 
shug‘ida nim anidir k o ‘targanicha qaytib kelibdi. K eltirgan 
narsasi tilla uzuk ekan.
62

---

— Bu uzukni o bzingga ol. Sen uni qoMingdan yechm agu- 
n in g ch a, nim aiki istasang u sening b uy ru q larin g n i bajo 
keltiradi, — debdi kaptar.
— Agar bu gaplaring to kg‘ri boMsa, senga rahmat! — deb 
m innatdorchilik bildiribdi Kijavan. M enga ozgina non bilan sut 
b o ‘lsa, bas, boshqa hech nim aning hojati yo‘q.
U bu so‘zlarni aytib ulgurm asdanoq, dasturxonda 
issiq 
kulcha non bilan bir piyola sut paydo b o ‘libdi. Kijavan sutni 
ichib, nonning bir burdasini yebdi va qolganlarini kaptarlarga 
ushatib beribdi.
S hundan keyin dehqon Kijavan baxtli yashay boshlabdi. 
Unga nim aiki zarur boMsa, d o ‘sti kaptar sovg‘a qilgan uzuk 
ham m asini biф asd a muhayyo qilar ekan.