Маркетинг омилкорлигини бошқариш механизмларини ишлаб чиқишнинг

Стратегик ва тактик назорат.
Бу босқичларда 
қилинган ишлар натижаларининг қўйилган мақсадларга мос келиши 
аниқланади ва маркетинг омилкорлигини бошқариш жараѐни бўйича чоралар 
ўйлаб олинади.
5-босқич. 
Тактик маркетинг 
омилкорлигини шакллантириш
.
Маркетинг омилкорлигини ривожлантиришнинг қуйидаги жараѐнлари тактик 
йўналишга эга: билимларни расмийлаштириш, сақлаб қолиш, тарқатиш, тактик 
маркетинг вазифаларини ҳал қилиш учун улардан фойдаланиш.
Билимларни 
расмийлаштириш 
ахборотларни, 
жумладан, 
машина 
манбалардаги ахборотларни сақлашни (кейинчалик уларни қидириш ва 
олишни) енгиллаштиришга хизмат қилади. Билимларни шакллантириш мавжуд 
билимларни структуралаштириш ва тизимлаштириш, шунингдек, ахборотлар 
ҳажмини сиқиш имконидан иборат. Коммуникация, эслаб қолиш ва тақдим 
этишни осонлаштириш учун маркетинг омилкорлигини бошқариш тизимида 
қўлланадиган махсус луғат яратиш талаб қилиниши мумкин. Шундай қилиб, 
билимлар таснифланади ва уларнинг вазифасига кўра тақсимланади. Лекин 
бунда структуралашган ва ярим структуралашган маълумотлар базаси ва 
билимлар базаси онологияси инобатга олинади. 
Билимларни сақлаш кейинчалик фойдаланиш мақсадида ахборотларни 
танлаб олиб архивлаштириш ва янгилаб туришни англатади. 
Билимларни тарқатиш деганда якка тартибдаги билимларни саралаб олиб 
жамоавий фойдаланиш тушунилади. Саралаб олиш бу ерда икки хил мақсадни 
назарда тутади: бир томондан, муҳим тижорат ахборотини ҳимоялаш, иккинчи 
томондан эса, ҳар бир ходимга етиб келаѐтган ахборотнинг ҳаддан ортиб 
кетишининг олдини олиш. Саралаб олиш билимларни фильтрлаш орқали 
таъминланади. Бу жараѐнда айни пайтда етказилаѐтган ахборотнинг 
ишончлилиги ва тўлиқлиги текширилади.
Билимларни 
тарқатиш 
учун 
фирмада 
билимлар 
қидиришда 
фойдаланилаѐтган ѐндашувлар ўта муҳим роль ўйнайди. Қидирувнинг 
замонавий усулларидан кўпчилиги инструментал воситалар, интеллектуал 
қидирув воситалари ва визуал моделларни ўз ичига олади.
Инструментал воситаларга Интернетда маълумот излаш учун ишлаб 
чиқилган воситалар, шунингдек, изланаѐтган ахборотнинг жойлашган жойи 
ҳақида аниқ тасаввурга эга бўлмай туриб, жуда кўп маълумотлар базаси бўйича 
қидирув олиб боришга мўлжалланган билимлар харитаси киради. Интеллектуал 
қидирув 
воситалари 
фойдаланувчиларнинг 
қизиқишларини 
уларнинг 
ѐзишмалари ѐки ҳужжатлари синтаксиси бўйича ўрганиш ҳисобига топишга 
имкон беради. Визуал моделлар ҳужжатлар ўртасидаги ўзаро алоқаларни бир 
хиллаштиради ва кўп ҳажмли ахборот ҳудуди яратади.
Мунтазам маркетинг омилкорлиги билан биргаликда фойдаланишнинг 
барқарор инфратузилмаси ишлаб чиқилади: маълумотлар базаси ва омбори, 
гуруҳий қўллаб-қувватлаш тизимлари, қидирув тизимлари, корпоратив 
тармоқлар, эксперт ва интеллектуал тизимлар. Маълумотлар омбори марказий 
омбор тамойили бўйича ишлайди ва анъанавий маълумотлар базасидан шу 

---

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, ноябрь, 2011 йил
7 
билан фарқ қиладики, улар шунчаки маълумотларни самарали йиғиш ва уларни 
ишлаш учунгина эмас, балки қарорлар қабул қилиш жараѐнларини таъминлаш 
учун лойиҳалаштирилади. Барча маълумотлар бир омборда сақланганда 
маълумотларнинг алоҳида элементлари ўртасидаги алоқаларни ўрганиш 
сермаҳсул бўлиши, таҳлил натижаси эса янги билимларга айланиши мумкин.
Маълумотларнинг алоҳида элементлари ўртасидаги алоқаларни ўрганиш 
“билимлар разведкаси” деб аталмиш жараѐн доирасида амалга оширилиши 
мумкин. Бу янги ва тез ривожланаѐтган йўналиш бўлиб, маълумотлар 
омборидан янги билимлар олиш учун сунъий интеллект, математика ва 
статистика усулларидан фойдаланади.
Шундай қилиб, бошқарувнинг таклиф этилган механизми маркетинг 
омилкорлигини бошқариш жараѐнини стратегик маркетинг режалаштируви 
жараѐни билан бирга олиб бориш ва маркетинг ахборотларини тўплаш ҳамда 
маркетинг фаолиятини ташкил қилиш тузилмасини такомиллаштириш 
ўртасидаги ўзаро алоқалар ўрнатишга имкон беради.