Materiallar qarshiligi fani. Asosiy tushunchalar. Guk qonuni Materiallar qarshiligi

Jism deformatsiyaga uchrasa nima boʻladi?
Jismga kuch taʼsir etganda u deformatsiyaga uchraydi, yaʼni choʻziladi yoki siqiladi. Biz osonlikcha choʻziladigan rezina kabi materiallar bilan tanishmiz.
Mexanikada yuza birligiga toʻgʻri keluvchi kuchga mexanik kuchlanish (belgilanishi \sigmaσsigma) deyiladi. Moddaning mexanik kuchlanish taʼsiridagi choʻzilish/siqilish darajasi nisbiy deformatsiya (belgilanishi \epsilonϵ\epsilon) deb ataladi. Nisbiy deformatsiya absolyut deformatsiya \Delta LΔLdelta, L ning haqiqiy uzunlik L_0L0​L, start subscript, 0, end subscript ga nisbati bilan oʻlchanadi, yaʼni \epsilon=\Delta L/L_0ϵ=ΔL/L0​\epsilon, equals, delta, L, slash, L, start subscript, 0, end subscript.
Mexanik kuchlanishning taʼsiri prujina materialiga bogʻliq holda turlicha va bu muhandislarga maʼlum bir maqsad uchun toʻgʻri materialni tanlash imkonini beradi.
Koʻplab materiallarning kichik mexanik kuchlanishdagi nisbiy uzayishi uning molekulalari orasidagi kimyoviy tortishish kuchiga bogʻliq. Materialning mustahkamligi uning kimyoviy strukturasiga, uning molekulalari orasidagi kimyoviy tortishish kuchining turiga bogʻliq. Mexanik kuchlanish taʼsiri toʻxtatilgandan keyingi jismning holati uning atomlari bir-biridan qanday uzoqlashganiga bogʻliq. Deformatsiya ikki xil boʻladi:

1. 
   Elastik deformatsiya kuch taʼsiri toʻxtatilgandan soʻng jism oldingi holatini toʻla tiklashi kuzatiladi. Bunda deformatsiya qaytuvchan va vaqtincha boʻladi. 2. Plastik deformatsiya jismga juda katta kuch bilan taʼsir qilinganda kuzatiladi. Bu holda jism deformatsiyaga uchragandan keyin kuch taʼsiri toʻxtatilgandan keyin ham oʻzining oldingi holatiga qaytmaydi. Deformatsiya qaytmas va doimiy boʻladi. Plastik defotmatsiyani yuzaga keltiradigan minimal kuchlanish jismning elastiklik chegarasi deyiladi.
   

Har bir prujina mexanizmlarga joylashtirilganda normal ish rejimida faqat elastik deformatsiyaga uchrashga moslashtiriladi.