Мавзу: №1 Компазиция укув предмети сифатида



Download 207,5 Kb.
bet2/8
Sana23.02.2022
Hajmi207,5 Kb.
#142971
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
KOMPAZ.

Маъруза

Амалий

Мус. Таълим

Ой ва кун

Соат-лар сони

1

1 Компазиция укув предмети сифатида



4
















2

. Компазициянинг асосий конуниятлари

4
















3

. Интеръер, фазо, атроф-мухит ва вакт компазициясининг факторлари сифатида

4
















4

. Манзара компазицияси



4
















5

Плакат санъати хакида

4
















6

№ 6. Китоб ва китоб графикаси



4
















7

. Махобатли безак санъати

4
























































































































































































Тузувчи Рахимов И.


Мавзу: № 1 Компазиция укув предмети сифатида


Ажратилган соат – 4


Машгулот тури – маъруза


Асосий масалалар


  1. Компазиция укув курсининг предмети максади, вазифалари ва мазмуни. «компазиция», «Структура», «Конструкция», «Компановка» тушунчалари тугрисида

  2. Компазиция курсининг тасвирий санъат буйича укув-махсус фанлари билан алокаси

  3. Компазициянинг бадиий ижод рухшунослиги ва санъатшунослиги назариясидаги урни.

  4. Рассом-педагогни тарбиялашда компазициянинг мухим роли.

  5. Компазиция назарияси масалалари ва уни уйгониш давридаги укитиш методлари хусусида

  6. Компазиция схемалари (учбурчак, доира, эллипс ва х.к.) тугрисида



Таянч тушунча ва иборалар: компазиция, ритм, структура, координат, конструкция, констранс, компановка, фас, санъатшунослик, профиль.


1-асосий масала буйича укитувчининг максади: компазиция укув курсининг максади, вазифалари ва мазмуни тушунчаси хакида талабаларни билимини шакллантириш.


Идентив укув максадлари




1-асосий масаланинг баени:
Компазиция хакида тушунчалар жуда кенг камровли ва маъноларга эга булган тушунчадир. У барча ижодий жараенларга таалукли булиб, деярли хамма санъат турларининг асосини ташкил этади. Компазиция унсурлари мусикада хам, театрда хам фотографияда хам, адабиетда хам, хайкалтарошлик ва албатта бошка тасвирий санъат билан алокадор сохаларда мавжуддир.
Компазиция унсурлари булган – мутаносиблик, мувозонат, яхлитлик сингари сифатларни олиб карасак, улар хар бир табиат вокеаларида мавжуд эканлигини сезиб олишимиз кийин эмас. Масалан, биз оддий дарахтни куриб ундаги гузаллликдан хайратланишимиз табиий. Чунки хар бир нарса маълум тамойил ва конуниятлар ичида мавжуддир. Уларнинг шакл улчамлари, тузилиши узаро мутаносиб куринишлар касб этиши унда компазицияон мутаносиблик, шакл тузилишидаги мувозанатнинг мавжудлигидан дарак беради. Бундай мисолни табиатдаги барча жисмларга тадбикан келтириб утсак, куп нарсани англб олишимиз енгил кечади. Бунинг маъноси шундан иборатки, демак компазиция кандай шакл ва мазмунда булмасин, авваломбор у тафаккур махсулидир. Буни бадиий ижоднинг хусусиятларидан келиб чиккан холда тушунишимиз маъкул. Чунки табиатдаги тайер шакллар билан бадиий ижод махсули булган шаклларни узаро фарклашимиз даркор.
Маълумки компазиция тушунчасининг барча санъат турларига алокадор умумий жихатлари ва шунингдек, хар бир сохага оид узига хос жихатлари бор. Уларни атрофлича урганиш, тахлил килиш талабалар ижодий фаолиятининг усишида мухим ахамият касб этади. Кампазицияни унинг конуниятларини урганиш назария ва амалиетга булиниш табиий булиб, уни яхши узлаштириш учун нафакат йилар, балки асрлар давомида бу сохада яратилган назариялар ва тажрибаларнинг туб мохиятини англаб, укиб урганиш керак. Амалиетда куллай билиш хам мухимдир. Шуни хам унутмаслик керакки, мактаб ва укув юртларида дарс берувчи мутахассис, рассом-педагог компазицияга оид билимлар билан тула куролланган булиши керак. Чунки болаларга расм чизиш сирларини ургатиш жараенининг куп кисмимавзули расмлар чизиш амалиети билан узвий холда олиб борилади.
Маълумки «компазиция» сузи оркали рассомлар бадиий тасвирий санъат асарининг барча кисмларининг узаро муносабатларининг конуниятларини тушунадилар. Айрим шундай богликликлар албатта куз оркали куриб англашилади (сон жихатлари), бошкалари эса (сифат жихатлари) идроклаш, фикрлаш оркали кабул килинади.
Калам тасвир еки ранг тасвир асарининг компазицияси «структураси»сига алокадор тушунчани мохиятини кискача тарзда куриб чикайлик. Бунинг учун компазициянинг сон богликлиги муносабатларини бирма-бир келтириб утайлик: бу чизилаетган нарсанинг абсалют улчамининг унинг аслига нисбати, чизилаетган улчам томонларининг узаро нисбатлари, предметларнинг масштаби, улар орасидаги масофалар, нарсаларнинг кандай бурилиб турганлиги (тугридан курингани – «фас», ендан – «профил», ярим бурилган холати, «комбинациялашган» - мураккаб ва х.к.), уфк сатхи даражаси, еруглик манбаининг холати? Соя-еругнинг таксимланиши, туси, соя ва еругнинг нисбий мувозанати, шунингдек асосий ранг доглари мувозанати, тасвирланаетган объектларнинг булакларининг узаро жойлашиши, киефалар ва фонга нисбатан «контраст» лар фарки (ранг, соя-еруг, улчам), компазиция унсурларини фазодаги куринишини ташкил килиш (метр, ритм) ва бошкалар.
Юкорида келтириб утилганларнинг барчаси предметларнинг сондаги белгиларидан. Уларни улчаш ва санаб курсатиш мумкин. Компазицияда канча нарса иштирок этаетганини аниклаш имконияти аник. Шундай килиб, куриш оркали кабул килиш мумкин булган белгиларни компазициянинг воситалари деб аташимиз мумкин. Бу асосда эса расом уларнинг бевосита ердамида уз фикрини ифодалаш имкониятига эга булади. Худи мусика яратаетган композитор ноталардан фойдалангани сингари рассом хам юкорида санаб утилган воситалардан фойдаланиб, уз асари гоясини юзага чикаради, тасвирларда курсатиб беради. Сондаги кмпазиция сифатини таъминловчи, фикрни тулик ифода этишга хизмат килувчи белгиларни жамловчи холат мазмуни компазиция тамойиллари дейилади. Улар яхлит, мутаносиблик, улчамлар мувофиклиги, мувозанат, бирлик ва узвийликдир. Булар оркали рассом ишнинг сифат даражсини таъминлайди. Натижада асар компазицияси юзаки эмас, балки чукур маъно касб этади, тафаккурлаш натижасида тушунилади. Рассом компазиция тамойилларини усталик билан куллаб, хар томонлама ютукка эришади, компазиция бекаму-куст булади.
Маълумки, компазиция тамойилари уч хил куринишда намоен булади. Уар куйидагича: фронтал, хажм-фазовий ва чукурлик-фазовий кабилардан иборат. Булардан биринчисининг белгиси-компазициянинг иккита кооординат оркали (вертикал ва горизантал) ривожланишини билдиради. Унда учинчи координат чукурлик колган иккисига буйсунган холатда иштирок этади. Бундай компазиция амалий безак компазицияларида кур кулланилади. Хажм фазовий компазицияларида эса шакллар уч улчамли холатларда яратилади. Улар хар томондан туриб, айланиб куришга мулжалланган булиб, хайкалтарошликда кулланади. Чукурлик фазовий компазиция предметларини картина текислигида тасвир этишда кулланади ва дастгохли рангтасвирда фойдаланилади.
Тарихдан маълумки утмишнинг улуг рассомлари компазиция масалаларига жуда жиддий ендошганлар ва уз асарларини яратишда умумкоида булиб колган тамойилларга амал килганлар. Компазициянинг «вертикал», «горизантал», «доиравий», «квадрат», «бурчак» ва бошка куринишларини куллаб юксак натижаларига, гузал ифодавийликка эришганлар. «олтин кесим» компазиция усулидан унумли фойдаланиш хар сохада кул келгани хам маълум.
Компазиция тузишга мохир булган ва уни уз асарларида мукаммал даражага олиб келган муйкалам усталари куп, уларга мисол килиб куйидагиларни кисман атаб утсак уринли булади. Бундай утмиш тасвирий санъати усталари: Леонордо да Винчи, Микеланжело, А.Дюрер, Ж.Д.Энгр, П.Рубинс, Рафаэль,А.Иванов, К. Брюллов, И.Е.Репин, Я.Матейко ва бошкалардир.
Узбек рассомларидан тасвирий санъатнинг турли тур ва жанрларида ижод килган ва хозирги пайтда ажойиб асарлар яратиб келаетган мусаввирлардан айримларини санаб утишимиз мумкин. У.Тансикбоев, И.Икромов, З.Иногомов, Ч.Ахмаров, Х.Хусниддинхужаев, а.Абдуллаев, Р.Ахмедов, Р.Чориев, И.Жаббаров, А.Бойматов, Ж.Умарбеков, Ш.Абдурашидов, А.Мирзаев, С.Абдуллаев, АиИкромжонов, Б.Жалолов, А.Нуритдинов, О.Гозоков ва бошка куплаб ижодкорларни бемалол компазиция усталари деб аташимиз.уларнинг асарларини ижобий жихатларини тахлил килиб, ибрат олишимиз мумкин, бу албатта укув машкларини бажаришда назарий асос вазифасини утайди.



Download 207,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish