Mavzu anglanilgan va anglanmagan pisixik hodisalar

aqliy maylga
misol bo„la oladi. 
Mayl bajariladigan vazifasiga ko„ra muhim ahamiyat kasb etadi. 
Ma‟lum harakatni bajarishga tayyorlangan sub‟ekt uni tez va aniq, ya‟ni, 
yanada samaraliroq bajarish imkoniyatini beradi. 
Lekin ba‟zida mayl mexanizmlari insonni yanglishtirishi mumkin. 
Bunga qadimgi xitoy adabiyotidan misol keltirish mumkin: «Bir 
odamning boltasi yo„qoldi. U qo„shnining o„g„lidan gumonsirab, uni 
kuzata boshladi: qarashlari ham, gap-so„zlari ham bolta o„g„risiga 
o„xshaydi. Qisqasi, har bir harakati o„g„riligiga ishorat edi. 
Lekin ko„p o„tmay o„sha odam vodiyda er haydab, o„zining 
boltasini topib oladi. Ertasiga qo„shnining o„g„liga razm solsaki: na imo 
ishorasi va na harakati bilan o„g„riga o„xshamas ekan». 
Aynan yanglish harakatlar, idrok qilish yoki baholashlarda o„z 
ifodasini 
topgan 
«mayl 
xatoliklari» 
hammadan 
avvalroq 
ruhshunoslarning diqqatini o„ziga qaratdi. 
Mayllarning barchasi ham anglanmasligini ta‟kidlab o„tish lozim. 
Ongli ravishda dahshatli voqea sodir bo„lishini kutib – haqiqatdan ham 
uni ko„rish mumkin, ongli ravishda odamni bolta o„g„rilashda 
gumonsirab – haqiqatda ham uni «bolta o„g„risi sifatida» ko„rish 
mumkin. 
Lekin aynan anglanmagan maylning ifodalanishi katta qiziqish 
uyg„otadi. D.N. Uznadze maktabidagi amaliy va nazariy tadqiqotlar 
aynan shundan boshlangan. D.N. Uznadze konsepsiyasining asosiy 
nuqtasi bo„lib xizmat qilgan tajribalar quyidagi tarzda o„tkazilgan edi. 

---

Sinaluvchi qo„liga berilgan turli hajmdagi ikkita pufakdan qaysi biri 
kattaroq ekanligini baholab berishi so„raladi. Kattarog„i chap qo„lga, 
kichikrog„i – o„ng qo„lga beriladi deb faraz qilamiz. Sinaluvchi pufaklar 
hajmini to„g„ri aniqlab bergach, tajriba yana takrorlanadi: chap qo„lga 
katta pufak, o„ngiga – kichik pufak beriladi, va sinaluvchi hajmlarni 
yana to„g„ri baholaydi. Sinov shu tariqa o„n besh marta takrorlanadi. 
Nihoyat, navbatdagi, o„n oltinchi sinovda sinaluvchi uchun kutilmagan 
holatda bir xil pufaklar berilib, hajmlarini taqqoslash so„raladi. Mana 
shu oxirgi, nazorat sinovida sinaluvchi pufaklarni baholashda xatolikka 
yo„l qo„yishi ma‟lum bo„ladi: u pufaklarni yana avvalgidek hajm 
bo„yicha turlicha idrok qiladi. CHap qo„lga kattaroq pufak berilishining 
saqlanib qolgan mayli perseptiv jarayonni