Mavzu. Avtomatlashtirilgan axbort tizimining(aat) tuzilmasi va ta’minoti

Mavzu. Avtomatlashtirilgan axbort tizimining(AAT) tuzilmasi va ta’minoti.
Reja

1. 
   Axborot muhiti, axborot tizimining namunaviy tarkibi.
   
2. 
   AAT ning tuzilmasi va ta’minoti,
   
3. 
   AAT ning hayotiy sikli.
   

Axborot muhiti, axborot tizimining namunaviy tarkibi, avtomatlashtirilgan axborot tizimining tuzilmasi va ta’minoti, avtomatlashtirilgan axborot tizimining hayotiy sikli Тизим(система) деганда, ягона мақсад йўлида бир вақтнинг ўзида ҳам яхлит, ҳам ўзаро боғланган тарзда фаолият кўрсатувчи элементлар(объектлар) мажмуаси тушунилади. Демак, ҳар қандай тизим бирор бир аниқ мақсад йўлида ҳизмат қилади. Масалан, сизга маълум бўлган шахар телефон тармоқлари тизими, инсондаги юрак қон-томир тизими,асаб тизими ва бошқалар сунъий яратилган ва табиий тизимларга мисол бўла олади. Уларнинг ҳар бири тизимга қўйиладиган барча шартларга жавоб беради, яъни ҳар бири ўзига ҳос ягона мақсад йўлида фаолият кўрсатади ва тизимни ташкил этучи элементлардан иборат. Қуйидаги жадвалда элементлари ва асосий мақсади кўрсатилган тизимларга яна бир нечта мисоллар келтирилган. Тизим турлари Тизимнинг элементлари Тизимнинг асосий мақсади Корхона Одамлар, қурилмалар материаллар, бино ва бошқалар. Махсулот ишлаб чиқариш. Компьютер Электрон ва электромеханик ускуналар. Маълумо ларни қайта ишлаш Телекоммуникацион тизим Коммуникация воситалари, алоқа каналлари, қурилмалар. Алоқа каналларини ўзаро боғлаш ва маълумот алмашувини таъминлаш. Ахборот т зими Компьютерлар, компьютер тармоқлари, од млар, ахборот ва дастурий таъминот ва бошқалар. Маълумотларни яратиш, йиғиш, қайта ишлаш ва масофага узатиш. Информатикада «тизим» тушунчаси кўпроқ техник воситалар, асосан компьютерлар ва мураккаб объектларни бошқаришга нисбатан ишлатилади. «Тизим» тушунчасига «ахборот» сўзининг қўшилиши унинг белгиланган функциясини ва яратилиш мақсадини аниқ акс эттиради. Ахборт тизими-белгиланган мақсадга эришиш йўлида ахборотни йиғиш, сақлаш, қайта ишлаш ва узатиш учун қўлланиладиган усуллар, воситалар ва шахсларнинг ўзаро боғланган мажмуасидир. Ахборот тизимлари жамият пайдо бўлган пайтдан бошлаб мавжуд бўлган, чунки ривожланишининг турли босқичида жамият ўз бошқаруви учун тизимлаштирилган, олдиндан тайёрланган ахборотни талаб этган. Бу, айниқса ишлаб чиқариш жараёнлари – моддий ва номоддий неъматларини ишлаб чиқариш билан боғлиқ жараёнларга тегишлидир. Чунки улар жамият ривожи учун ҳаётий муҳим аҳамиятга эга. Айнан ишлаб чиқариш жараёнлари тезкор такомиллашади. Уларнинг ривожланиб бориши билан бошқариш ҳам мураккаблашадики, ўз навбатида, у ахборот тизимларини такомиллаштириш ва ривожлантиришни рағбатлантиради. Кибернетик ёндошувга мувофиқ бошқарув тизими бошқарув объекти йиғиндисини (масалан, корхоналар, ташкилотлар ва ҳоказо) ва бошқарув субъекти, бошқарув аппаратини ўзида намоён этади. Бошқарув аппарати деганда мақсадларни шакллантирувчи, режаларни ишлаб чиқувчи, қабул қилинган қарорларга талабларни мослаштирувчи, шунингдек уларнинг бажарилишини назорат қилувчи ходимлар тушунилади. Бошқарув объекти вазифасига эса бошқарув аппарати ишлаб чиққан режаларни бажариш киради, яъни бошқарув тизимининг ўзи шу ишларни амалга ошириш учун тузилгандир. Бошқарув тизимининг иккала компоненти тўғри (Т) ва акс (А) алоқалар билан боғланган. Тўғри алоқа бошқарув аппаратидан бошқарув объектига йўналтириладиган ахборот оқимида ифодаланади, Акс алоқа тескари йўналишда юборилувчи қабул қилинган қарорларнинг бажарилиши ҳақидаги ҳисобот ахбороти оқимида ўз аксини топади. Ахборот оқимлари (Т ва А), қайта ишлаш воситалари, маълумотларни узатиш ва сақлаш, шунингдек маълумотларни қайта ишлаш бўйича операцияларни бажарувчи бошқарув аппарати ходимларининг ўзаро алоқаси объектининг ахборот тизимини ташкил этади. Ахборот тизимларини тадбиқ этиш нафақат майда – чуйда ахборотни қайта ишлаш ва сақлаш, ёзув – чизув ишларини автоматлаштириш ҳисобига, балки қарорларни қабул қилиш (сунъий интелект усуллари, эксперт тизимлари ва ҳоказолар), замонавий телекоммуникация воситалари (электрон почта, телеконференциялар), ялпи ва локал ҳисоблаш тармоқлари ва бошқалардан фойдаланишда фирма мутахассислари хатти-ҳаракатини моделлаштиришга асосланган бошқаришнинг янги услублари ҳисобига ҳам фирма ишлаб чиқариш-хўжалик фаолияти самарадорлигини ошириш максадларида амалга оширилади. Ахборот тизимларининг автоматлаштирилган ва автоматик турлари маълум. Автоматлаштирилган ахборотлар тизимида бошқариш ёки маълумотлари қайта ишлаш функцияларининг бир қисми автоматик равишда, қолгани эса инсон томонидан бажарилади. Автоматик ахборотлар тизимида бошқариш ва маълумотларни қайта ишлашнинг барча функциялари техник воситаларда, инсон иштирокисиз амалга оширилади (масалан, технологик жараёнлари автоматик бошқариш). Қўлланиш соҳасига қараб, ахборот тизимларини қуйидаги синфларга ажратиш мумкин: илмий тадқиқотларни автоматлаштириш ва бошқариш; лойиҳалаштиришни автоматлаштириш; ташкилий жараёнларни бошқариш; технологик жараёнларни бошқариш.