Mavzu: ijtimoiy munosabatlar va huquq

Huquq va axloq normalari bir-biridan quyidagi jihatlar bo‘yicha farqlanadi:
1. Huquq va axloq bir-biridan, eng avvalo, o‘rnatilishi,
shakllanish usullari va manbalari bo‘yicha;
2. Huquq va axloq normalari ta’minlash usullari bo‘yicha;
3. Huquq va axloq normalari ifoda etish shakliga ko‘ra;
4. Axloq va huquq normalari kishilar ongiga ta’sir etish
xususiyati va usullariga ko‘ra;
5. Huquq va axloq normalari ularni buzganlik uchun
javobgarlik mohiyati va tartibi bo‘yicha;
6. Huquq va axloq normalari amal qilish sohalari bo‘yicha
farq qiladi.

HUQUQ – IJTIMOIY MUNOSABATLARNI NORMATIV

TARTIBGA SOLIShNING TURI SIFATIDA

Huquq (yuridik ma’noda) – bu davlat tomonidan himoya
qilinadigan, o‘zida erkinlik, tenglik va adolat tamoyillarini
ifodalaydigan, ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga
qaratilgan, umummajburiy xulq-atvor qoidalari yig‘indisi.
Huquq ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi regulyator
bo‘lib, uning bu xususiyati ijtimoiy munosabatlar bilan bo‘ladigan
muntazam aloqadorlikni ta’minlaydi. Ijtimoiy munosabatlar
xilma-xil, biroq shunga qaramay ular ma’lum darajada
ixtisoslashadi, mazmunan muayyan guruhlarga birlashadi. Ushbu
ob’ektiv jarayonni parallel ravishda ijtimoiy munosabatlarni
tartibga soluvchi huquq ham o‘z boshidan kechirishini kuzatishimiz
mumkin. Ya’ni umummajburiy xulq-atvor, yurish-turish qoidalari ham tegishincha guruhlanadi, tizimlanadi va yaxlit huquqni tashkil etadi.

HUQUQ PRINSIPLARI

Huquq prinsiplari – bu huquqning ijtimoiy munosabatlarni
tartibga soluvchi vosita sifatidagi mohiyatini ifodalovchi boshlang‘ich
normativ asoslar, eng asosiy qarashlar, g‘oyalar va qoidalardir. Huquq
prinsiplari, avvalambor, huquq qonuniyatlarini ifodalaydi,
qolaversa, butun huquqiy tartibga solish sohasida amal qiladigan va
barcha sub’ektlarga nisbatan qo‘llanadigan eng umumiy normalardan
iborat bo‘ladi. Huquq prinsiplari huquq ijodkori uchun dasturiy
g‘oyalar sifatida maydonga chiqarkan, huquq normalarini
takomillashtirish yo‘llarini belgilab beradi. Huquq prinsiplari,
qoida tariqasida, Konstitutsiyada, qonunlar va kodekslarning
muqaddima yoki umumiy qoidalar qismida maxsus tartibda belgilab
qo‘yiladi. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining
mazmunidan quyidagi huquqiy prinsiplarni, ya’ni huquq ustunligi,
demokratizm, inson huquqlari va erkinliklarining oliy qadriyat
ekanligi, xalqaro huquqning umume’tirof etilgan qoidalari va normalarining amal qilishi, Konstitutsiya va qonunlar ustuvorligi,
teng huquqlilik, barcha mulk shakllarining tengligi, odil sudlov
prinsiplarini anglash mumkin.
Huquq prinsiplari ta’sir etish doirasiga ko‘ra
umumhuquqiy, sohalararo va sohaviy tamoyillarga bo‘linadi.

HUQUQNING FUNKSIYALARI