Mavzu: Krit – minoy svilizasiyasi Reja

6. Kiklad madaniyati. Kiklad Krit shimolidagi Egey dengizidagi ko`pgina orollar majmuasidir. Ularni yunonlar “kikladlar” ya’ni “aylana” deb atashgan. Kiklad orollarida qadimda kariy va leleglar yashaganlar. Ularga Krit orolidan ko`chib kelganlar qo`shilgan. Aholi uzumchilik va hunarmandchilik bilan shug`ullangan.Kiklad orollari bilan Egey havzasidan chekkadagi o`lkalar bilan dengiz savdosi alohida o`rin tutadi. Kema egalari, hunarmandlar, savdogarlar orol ijtimoiy hayotida yetakchi o`rinni egalladilar. Tadbirkor, uddaburon savdogar, boy hunarmand va kemasozlar dengiz savdosining tashkilotchilari edilar. Kiklad orollari aholisi katta-kichik, pishiq qilib qurilgan bir-ikki qavatli uylardan iborat shahar ko`rinishidagi kichik manzilgohlarda yashaganlar. Kichik shaharchalar jamoa asosida xalq yig`inlari orqali boshqarilgan deb taxmin qilinadi. Shaharchalar odatda dengiz qirg`oqlarida, port yaqinida qurilgan. Port yaqinida maydon bo`lgan. Bu yerda bozor bo`lib, savdo va boshqaruv ishlari muhokama qilingan. Kiklad orollarida er. avv. XVI-XV asrlarda Knoss hukmronligi o`rnatildi. Knossga qaramlik o`lpon to`lash bilan cheklanib, Kiklad o`ziga xos madaniyatni saqlab qoladi. Ammo er. avv. XV asr o`rtalarida Fera orolida otilgan vulqon Kiklad orollari halokatiga sababchi bo`ldi. Dengizda ko`tarilgan ulkan sunami dengiz qirg`og`idagi shaharlarni vayron qildi. Vulqon kuli inshootlarni olov ichiga soldi. Ko`plab kishilar halok bo`ldi. Vulqon otilgandan so`ng, to`zib ketgan aholi va vayrona orolchalar Peloponnes va Bolqon Yunonistonining boshqa hududlaridan kelgan axeylar o`ljasiga aylandi.
Kiklad madaniyati uch yirik davrga bo`linadi:
1. Qadimgi Kiklad davri (2700-2300-yillar).
2. O`rta Kiklad davri (2300-1500-yillar).
3. So`nggi Kiklad davri (1500-1100yillar).
XIX asr oxiri XX asrdan Egey dengizi orollarida ham faol arxeologik qazilma ishlar olib borildi. Ingliz arxeologlari Antikoros orolidan jez davri yodgorliklarini topdilar. Shundan so`ng, Melos, Seros, Spornos, Loros va Naksos orollarida arxeologik qazish ishlari olib borildi. 1932-yil yosh yunon arxeologi Spiridon Marinotos Minos orolining yirik porti Amnissni topdi. U arxeologik ishlarda Strabonning “Geografiya” asaridan keng foydalandi. 1967-yil arxeologlar Fera oroligidan Akrotir shahrini topishdi. U Egey Pompeyasi deb ataldi. Vulkan kullari ostidan vulqon otilishi oqibatida halok bo`lgan shahar qoldiqlari topildi. Qazishmalar natijasida tosh tashalgan ko`chalar, katta inshootlar, uylarning ikkinchi va uchinchi qavatlari va ularga boradigan zinapoyalar saqlanib qolgan. Inshootlar devorlariga ajoyib tasvirlar tushirilgan: ko`k rangli maymunlar, antilopalar tasviri, ikki kurash tushayotgan bola, ularning birini qo`lida maxsus qo`lqop. Qizil, sariq va yashil rangdagi ot va mox o`ti bosgan qoyalar, sariq poyalardagi qizil nilufarlar, ularning ustidan uchayotgan qaldirg`ochlar. Boshqa tasvirda shaharning ko`rinishi va ko`p kemalar suzayotgan dengiz tasvirlanadi.
Kiklad madaniyati jez davri madaniyati bo`lib, orollardan jezdan yasalgan mehnat qurollari, sopol buyumlar, zeb-ziynatlar topilgan. Rassomchilikda freska tasvir san’ati yuksak rivojlangan. Kiklad madaniyati yodgorliklarida Kichik Osiyoning ta`siri ko`rinadi.
Alohida tsivilizatsiyalar savdo va turli aloqalar orqali bir – biriga ta’sir etgan.
A. Klassik davr tsvilizatsiyalari bir birlarini xudulariga chegardosh bo‘lib,doimo o‘zaro ta’sirda bo‘lib kelgan.
1. Yunoniston madaniyati Fors va Rim madaniyatlariga ta’sir etganligini ko‘rishimiz mumkin.
Alohida tsivilizatsiyalar savdo va turli aloqalar orqali bir – biriga ta’sir etgan.
A. Klassik davr tsvilizatsiyalari bir birlarini xudulariga chegardosh bo‘lib,doimo o‘zaro ta’sirda bo‘lib kelgan.
1. Yunoniston madaniyati Fors va Rim madaniyatlariga ta’sir etganligini ko‘rishimiz mumkin³.