5-Mavzu: Tashkillashtirish, tekshirish va yo‘naltirish, pedagogik analiz, boshqaruv usullari. Reja: 1.Nazorat qilish davlat nazorati, xalq ta’limi bo‘limlari tomonidan rahbarlikning eng muhim formasidir.
4. Xalq ta’limi bo‘limlari tomonidan maktabgacha tarbiya muassasalari ishini qilishda Amir Temur o‘gitlari asosida ishlarni tashkil etishning ahamiyati, Nazorat qilishning metodologik asosi, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi (1992 y).
5. Maktabgacha tarbiya konsepsiyasi (1992) da ko‘rsatib berilgan ilmiy jihatdan asoslangan g‘oyalar egallashi to‘g‘risida.
6. Nazorat qilishning vazifalari: Maktabgacha tarbiya muassasalar ustidan rahbarlik qilishning yaxshi formalarini aniqlash va yozish. Nazorat o‘tkazishning bosqichlarini tekshirish rejasini to’zish.
7. Mudiraning tarbiyaviy ishlarga rahbarlik qilishini nazorat qilish.
8. Mudirning tashkiliy-pedagogik va ma’muriy –xo‘jalik ishlariga rahbarlik qilishni tekshirish.
Tayanch so’z va iboralar: Tayanch tushunchalar;
Pedagogik bilimlar - bola tarbiyasiga oid bilimlar. Nazoratchi - nazoratchi-uslubchi. Operativ — muayyan vazifalarni tez va izchil amalga oshirilishi. Ob’ektiv — xolis, xolisona. Ota-onalar qo’mitasi — maktabgacha ta’lim muassasasida jamoatchilik asosida tashkil etiladigan guruh. Nazorat qilish- davlat nazoratining, xalq ta’limi bulimlari tomonidanradbarlikning eng muhim shakli
Nazorat qilish degavda — davlat nazorati, xalq ta’limi bulimlari tomonidan maktabgacha tarbiya muassasalari va rahbarlari faoliyatini teyupirish shakllari tushuniladi.
Bu, avvalo, colara oid amaldagi qonun hujjatlari, jumladan, «Ta’lim to’tisida»gi Qonun asoslarini, Kadrlar tayyorlash milliy dasturining, «Maktabgacha ta’lim t}hisida»gi Nizom, «Maktabgacha ta’lim konsepsiyasi»,
«Maktabgacha ta’lim dasturi», «Bolajon» dasturining bajarilishini, xalqta’limi idoralari tomonidan maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyatini, shuningdek maktabgacha ta’lim-tarbiya masalalari bilan bog’liq bo’lgan ariza va shikoyatlarni tekshirishni anglatadi.
Bundan tashqari, nazorat — har bir maktabgacha ta’lim muassasasi faoliyatidagi mavjud nuqson va kamchiliklarni o’z vaqtida bartaraf etish, ta’lim-tarbiya, pedagoglar va tarbiyachilar ish samaradorligini oshirishga xizmat qiladigan mu?u 1m vositadir.
Nazorat qilishning metodologik asosini O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, amaldagi qonunchilik hujjatlarida, «Maktabgacha ta’lim konsepsiya»sida belgilab berilgan tamoyil va mezonlar tashkil etadi.
O’zbekiston Respublikasi davlat xokimiyatining tizimi — uning qonun chikaruvchi, ijro etuvchi va nazorat qiluvchi tamoyillariga asoslanadi. Davlat o’z faoliyatini inson va jamiyat farovonligini ko’zlab, ijtimoy ado-
lat va qonuniylik tamoyillari asosida amalga oshiradi.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 42 moddasida «Davlat jamiyatning madaniy, ilmiy va texnikaviy rivojlanishiga gamxurlik qiladi», degan qoida mustaxkamlab kzshilgan. Davlat boshqa soxhalarda bo’lgani kabi xalq ta’limi bulimlarida nazorat ishlarini amalga oshi
rishda ham urin tutadi.
Nazorat qilishda qonun ustuvorligi tamoyili muxdmahamiyat kasb etadi. U amaldagi barcha honunlar va me’yoriy-)(ukzchronlik qilsa, shu erda erkinlik bo’ladi». SHu bois maktabgacha ta’lim muassasalarida nazoratning t h i , oqilona va izchil amalga oshirilishi, maqsad va vazifalarning bajarilishini o’zluksiz monitoring qilib borilishi mavjud kamchiliklarni o’z vaqtida bartaraf etishga xizmat qiladigan, muassasa va unda faoliyat yuritadigan pedagog-tarbiyachilar ish samaradorligi va muvaffaqiyatini belgilab beradigan muxdm omil xdsoblanadi.
Maktabgacha ta’lim muassasasida cojeara tegishli qonun-qoidalarning to’g’ri bajarilishini nazorat qilish mudira damda nazoratchi-uslubchi zimmasiga yuklatiladi.
Nazoratning maqsadi, vazifalari va unga qo‘yiladigan talablar. Nazoratning asosiy maqsadi - O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida»gi Qonun, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi hamda colara doyr boshqa me’yoriy hujjatlarga tayangan xholda maktabgacha ta’lim tizimi faoliyatini takomillashtirish, zamonaviy fan yutuqiari asosida ta’lim-tarbiya ishlarini rivojlantirishdan iboratdir.
Nazoratning asosiy vazifalariga quyidagilar kiradi:
— maktabgacha ta’lim muassasalarini boshqarishning eng samarali shakllarini aniqlash va amaliyotta tatbiq etish;
— maktabgacha ta’lim tizimini boshqarish darajasini yuksaltirish;
— maktabgacha ta’lim dasturlari, tarbiyalanuvchilarni har tomonlama rivojlantirish darajasini nazorat qilish;
— maktabgacha ta’lim muassasalari ishini nazorat qidish jarayonida aniqangan kamchiliklarni bartaraf etish choratadbirlarini ishlab chiq1 sh va amaliyotga joriy etish;
— muassasa faoliyatidagi ilgor tajriba va ijobiy yutuq1 arni o’rganish, umumlashtirish, ommalashtirish, ragbatlantirish;
— rahbarning xodimlar bilan ishlash malakasini ustirishda nazorat ishlarini tashkil etish;
— maktabgacha ta’lim muassasasi xodimlariga ta’lim- tarbiya ishlarini yanada rivojlantirishda uslubiy yordam ko’rsatish.
O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining Maktabgacha ta’lim boshharmasi o’z qaramogidagi avtonom, viloyat va ularning joylardagi bulimlarini, pedagogika bilim yurtlarini, maktabgacha ta’lim muassasalarini nazorat qitish xukuqiga egadir.
Xalq ta’limi bulimlari va maktabgacha ta’lim muassasalarini nazorat qidish dukuqiy-me’yoriy ?djkatlar, ilmiy mezon va tamoyillar asosida amalga oshiriladi.
Nazorat(tekshiruv)ning samaradorligiga erishishning mushm omillariga quyidagilarni kiritish mumkin;
a) nazoratning rejali amalga oshirilishi va tizimliligi;
b) ishlar a?dvolining har tomonlama va ilmiy-pedagogik jihatdan chuko’r taxutil qitinishi;
v) ishlarga xolisona baxo berilishi va xulosalarning asoslangani;
g) tekshiruvni o’z vaqtida boshlash va tugatish;
d) takliflarning bajarilishini nazorat qipish;
e) nazoratni amaliy yordam berish bilan kushib olib borish;
yo) 5<;ar bir masalaga alo)u1 da yondashish;
j) nazoratda talabchanlik bilan pedagogik madaniyatni qopib olib borish.
Nazorat ishlarini tizimli tashkil etish uchun maktabgacha ta’lim muassasalari uchun nazoratchi-uslubchi tomonidan 5 yilga muljallangan istiqbol reja to’zilib, u shahar yoki tuman xalq ta’limi mudiri tomonidan tasdiqanadi. Rejada tekshirish muddati aniq ko’rsatiladi.
Nazorat ishlarini tashkil etishda kupincha ixtisoslashtirilgan, maxsus va sanatoriya tipidagi maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyatini tekshirishga alohida e’tibor beriladi, nazoratning maqsadi ham muassasaning turiga 1 harab belgilanadi.
Nazorat qilish muddati muassasadagi guruhutarning soniga va tekshirish turiga 1 <;arab 10 kundan oshmasligi keraq
SHahar, tuman xal1 h ta’limi bulimlarini nazorat qilish 5 yilda bir marta amalga oshiriladi. Bunday ishlarga tajribali, o’z ishining ustasi bo’lgan maktabgacha ta’lim muassasasi xodimlaridan iborat gurux to’zilib,
uning tarkibiga mudiralar, uslubchilar, tarbiyachilar, Hamshiralar, uslubiy kabinet xodimlari, malaka oshirish instituti mutaxassislari, jamoatchilik vakillari kiritilishi mumkin. Nazorat guru?hi tarkibi, tekshiruv rejasi va mudsati tegishli xalq ta’limi bulimlari tomonidan tasdi1 dtanadi.
