Mavzu: matn. Matnni tashkil etuvchi birliklar va matn turlari


Buyruq-istak mazmunli matnlar



Download 55,55 Kb.
bet13/13
Sana07.10.2022
Hajmi55,55 Kb.
#851753
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
2-MA’RUZA-1

6.Buyruq-istak mazmunli matnlar (Le texte injonctif – inyunktiv matn). Buyruq – istak yoki maslahat ohangi yetakchilik qiladigan, buyruq maylidagi gaplardan tuzilgan, biror ishni bajartirish yoki turli ta’qiqlashlarni ifoda etadigan matn tipiga buyruq - istak mazmunli matn deyiladi. Asosan qahramonlar nutqida kuzatiladi. Lekin muallif nutqida istak, maslahat yoki tavsiya ma’nosida qo‘llanilishi ham mumkin. Masalan: Bir narsani orzu qilaman. Bu dunyoda men qilgan yaxshi ishlardan aqalli bitta ko‘proq yaxshilik qilsang… Bu dunyoda men qilgan xatolardan aqalli bitta kamroq xato qilsang…(O‘. Hoshimov) Qush bo‘lib osmonda uchma. Toshbaqa bo‘lib, yerda sudralma. Daraxt bo‘l! Boshing – osmonda, oyog‘ing yerda bo‘lsin! (O‘.Hoshimov) Bandasining boshi – Ollohning toshi deydilar. Boshingga ko‘rgulik tushsa, noumid bo‘lma: bulut o‘tkinchi, Quyosh esa abadiydir… (O‘. Hoshimov)
7.Hissiy ifoda mazmunli matnlar (Le texte expressif - ekspressiv matnlar). Insonning ichki kechinmalarini, voqelikka salbiy yoki ijobiy munosabatini, o‘ziga xos pafos bilan ifodalagan matn hissiy ifoda mazmunli matn deyiladi.
Erta bahor – cheksiz sog‘inchning ufqi. Muzga aylanishdan bosh tortgan isyonkor tomchilar yomg‘ir bo‘lib to‘kilmoqda. Yomg‘irning daraxtga, kurtakning tomchiga aytadigan «shiviri» yig‘ilganey-yig‘ilgan. Xo‘ngrab-xo‘ngrab, bo‘zlab-bo‘zlab dil rozini aytayotgan erta bahor buluti aslida osmon dardidan so‘z ochishga botingan asov g‘alayon. (Y.Akram)37
Biror bir badiiy matnda sanab o‘tilgan matn tiplarining hammasi yoki ayrimlari ishtirok etgan bo‘lishi mumkin. Yohud butun boshli asar yuqorida zikr etilgan matn tiplaridan faqatgina bittasi asosida shakllangan bo‘lishi ham mumkin.
Mustahkamlash uchun savollar:
1. Yevropa tilshunosligida matnni o‘rganish qachondan boshlandi?
2. Matnning mavqeyi qanday kategorial belgilarga bog`liq?
3. Jahon tilshunos olimlarining matnga bergan ta’riflarini izohlang.
4. Matnning tarkibiy qismlari hamda uning strukturaviy tuzilishiga nimalar kiradi?
5. «Matn» atamasi ilmiy adabiyotlarda qanday talqin qilinadi?
6. Bugungi kun tilshunosligida tilning alohida yirik birligi qaysi?
7. Matn tilshunosligi deb atalayotgan sohaning asosiy obyekti nima?
8. Matn strukturasi tarkibiga kiruvchi komponentlarga nimalar kiradi?
9. Matnni shakllantiruvchi vositalarni sanang va izohlang.
10. Matn hajmiga ko`ra qanday tiplarga bo`linadi?
11. Kichik, o`rta, katta hajmdagi matnlarga nimalar kiradi?
12. Matn tiplarining har biriga badiiy asarlardan misollar keltiring.


1 O`zbek tilining izohli lug`ati. –Moskva, «Russkiy yazыk», 1981, 452-bet. (Bundan keyin ushbu nashrdan olingan misollar berilganda O`TIL, jildi va sahifasi ko`rsatiladi.)

2 O`zbek tilining izohli lug`ati.-Toshkent, «O`zME» 5 jildlik, 2-jild, 557-bet.

3 Galperin I.R. Tekst kak ob’ekt lingvisticheskogo issledovaniya.-Moskva, «Nauka», 1981.

4 Lotman Yu.M. Struktura xudojestvennogo teksta.-Moskva, «Nauka», 1970, s-67.

5 Дресслер В. Синтаксис текста / Новое в зарубежной лингвистике. Вып.8. -М.: Прогресс, 1978, с.119.

6 Мамажонов А. Йирик синтактик бирликлар // Ўзбек тили ва адабиёти, 1980, №5, 62-б.

7 Мамажонов А. Текст лингвистикаси. –Тошкент, 1989, 27-б.

8 Расулов И. Мураккаб синтактик бутунлик // Ўзбек тили ва адабиёти, 1983, №1, 22-б.; Шомақсудов А., Расулов И. Ўзбек тили стилистикаси. -Тошкент: Ўқитувчи, 1983, 223-227-б.

9 Абдупаттоев М.Т. Ўзбек матнида суперсинтактик бутунликлар: Филол. фан. ном. ...дисс. автореф. -Тошкент, 1998.

10  Баранов М.Т., Костяева Т.А., Прудникова А.В. Русский язык. –М.: Просвещение, 1989, с. 263. Абрамова С.В. Выражение связного текста в научной литературе на испанском языке / Лингвостилистические особенности научного текста. –М.: Наука, 1981, с.67-68.

11  Колшанский Г.В. От предложения к тексту / Сущность, развитие и функции языка. –М. Наука,1987, с.40.

12  Одинцов В.В. Стилистика текста. -М.: 1980, с. 122.

13  Сильман Т.И. Структура абзаца и принципы его развертывания в художественном тексте / Теоретические проблемы синтаксиса современных индоевропейских языков. -Л.: Наука, 1975, с.208-216.

14  Лосева Л.М. Межфразовая связь в тексте монологической речи. –Одесса, 1969, с. 24; Свотина М.Г. Абзац как единица речевой практики / Теоретические проблемы синтаксиса современных индоевропейских языков. -Л.: Наука, 1975, с. 205-208.

15  Фридман Л.Г. К вопросу о сверхфразовых единицах / Теоретические проблемы синтаксиса современных индоевропейских языков. -Л.: Наука, 1975, с. 216-217.

16  Малевич В.Г., Скалабан В.Ф. Анализ иноязычного текста с методических позиций / Вопросы семантики и методики преподавания иностранных языков. –Минск: Наука и техника, 1982, с. 155-163.

17  Арнольд И.В. Стилистика современного английского языка. -Л.: Просвещение, 1973, с. 244.

18  Талмацкая Л.М. Экспрессивно-стилистическая функция членения на абзацы в предисловии к роману О.Уайльда “Портрет Дориана Грея” / Прагматико-функциональное исследование языков. –Кишинев: Штиинца, 1987, с. 131-138.

19  Мухин А.М. Структура предложения и их модели. –Л.: Наука, с. 211; Валгина Н.С. Синтаксис современного русского языка. –М.: Высшая школа, 1973, с.380; Лосева Л.М. Как строится текст. –М.: Просвещение, 1980, с. 85.

20  Левковская И.А. В чем различие между сверхфразовым единством и абзацем // Филологические науки, 1980, №1. -С. 75-78; Реферовская Е.А. Сверхфразовое единство и абзац / Теория языка. Методы его исследования и преподавания. -Л.: Наука, 1981. -С. 225-228.

21  Адмони В.Г. Синтаксис современного немецкого языка. –Л.: Наука, 1973, с. 356.

22  Гвоздев А.Н. Современный русский литературный язык. Ч. II. Синтаксис. -М.: Просвещение, 1968, с. 331. Современный русский литературный язык. Синтаксис. Под ред. Д.Э. Розенталя. -М.: Высшая школа, 1976, с. 218; Бабайцева В.В. Русский язык. Синтаксис и пунктуация. -М.: Просвещение, 1979, с.260.

23  Гальперин И.Р. Очерки по стилистике английского языка. -М., 1958. -С. 226-230.

24 Тожиев Ё. Матнга ёндашув // Тилшуносликнинг долзарб масалалари. -Тошкент: Академнашр, 2010. –Б.197-205.

25 Йўлдошев М. Бадиий матн лингвопоэтикаси. –Тошкент:Фан, 2008.

26 Jamolxonov X. Yo`ldoshev M. Badiiy matnning lisoniy tahlili. T., TDPU, 2000. 3-bet.

27 Qilichev E. Matnning lingvistik tahlili.-Buxoro, «Buxoro universiteti», 2000, 7-bet.

28 O`.Hoshimov: Daftar hoshiyasidagi bitiklar.-Toshkent, «Sharq», 2005.

29 Turniyozov N. Matn lingvistikasi.-Samarqand, SamDCHTI, 2004, 21-bet.

30 Hakimov M. O`sha asar, 24-bet.

31 Mamajonov A. Tekst lingvistikasi.-Toshkent, TDPI, 1989, 40-bet.

32 Bu haqda qarang: Bozorov O. O`zbek tilida gapning kommunikativ (aktual) tuzilishi.-Farg`ona, NDA, 2004, 12-bet., Moskalskaya O.I. Grammatika teksta.-Moskva, «Vыsshaya shkola», 1981, s-136.

33 Bu haqda qarang: Riza Filizok. Edebiy metin tipleri. http://www.ege.edebiyat.org.

34Aytmatov Ch., ShoxonovM. Cho`qqida qolgan ovchining ohi-zori.-Toshkent, «Sharq», 1998, 103-bet.

35T.Malik. Mehmon tuyg`ular.-Toshkent, «Sharq», 2002, 19-bet.

36A.Qodiriy. «O`tkankunlar».-Toshkent, «SHarq», 2000, 11-bet.

37Yoqutxon Akram. Yomg`irkuy.-Toshkent, «Sharq», 1994, 45-bet.

Download 55,55 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish