Maxsus pedagogika kafedrasi logopedik ritmika fanidan

Dastlabki so‘z shakllarini shakllantirish. Kattalar so‘ziga taqlid qilish ehtiyoji paydo bo ‘lganidan so‘ng, bolalardan urg‘uli bo‘g‘inni talaffuz qilishga, so‘ngra bir-ikki-uch bo‘g‘inli so‘zlaming ohang-ritmik sur’atiga erishishga urinish zarur (bola so‘zning tovush tarkibini taxminan talaffuz qilishi mumkin). Bolalaming bir gapda ikki so‘zni birlashtirish o‘quvini egallashi nutq rivojlanishida muhim yutuq hisoblanadi, masalan "koptokni ber". Bolalar o‘z istaklarini imo-ishoralar, amorf so‘zlaryoki buyruq fe’lidagi bosh kelishikda, o‘zgarmaydigan otlarda ifodalashga o‘rganishlari Iozim. Ba’zi bolalar tavsiya qilingan fe’llarning bo‘g‘in tuzilishini darhol egallab ololmasliklarini yodda tutish lozim. Shu sababli dastlab faqat urg‘uli bo‘g‘inni talaffuz qilish lozim, ammo keyinchalik minimum darajada ikki bo‘g‘in talaffuz qilinadi. Nutq rivojlanishining bu bosqichida tovush talaffuzini to‘g‘rilash tavsiya etilmaydi. Logoped bolalarning talaffuz imkoniyatlariga e’tiborsiz qarashi mumkin. Biroq, nutq shakllanishining m a’Ium bir bosqichlarida biz qaysi tovushlarga ahamiyat bermasligimizga befarq emasmiz. M,p (b) ,m(g) undoshlari hosil bo ‘lish joyiga ko ‘ra boshqa und o sh lar bilan aralashmaganligi maqsadga muvofiqdir (biroq shart emas) masalan "k" tovushi bilan barcha undosh tovushlar yumshoq va qattiqqa, jarangli va jarangsizga farqlanmay qolishi mumkin. Barcha til-tanglay oldi undoshlari (sh, j, ch, sh) bitta umumiy frikativ tovush, masalan, yumshoq "s" bilan aralashishi mumkin. Sirg‘aluvchi va shovqinlilami qo‘poI ravishda aralashtirish ham ruxsat etiladi. Sonorlaming yo‘qligi qonuniyat hisoblanadi. Ammo nutqni tiklashning shu bosqichida yoq "y" tovushining mavjudligiga alohida e’tiborni qaratish lozim. Bu tovushni oy, ay, ey diftonglariga taqlid qilish asosida osongina keltirib chiqarish mumkin. Agar nutqning tovush buzilishlari murakkab va bola hech bo'lmaganda tovushlarning taxminiy artikulatsiyasini ham egallay olmagan bo‘lsa, u holda logopedik ish so‘zlarni ritmik-ohangli talaffuz qilish bazasidan boshlash lozim. Bolalar ohang musiqiy surati saqlangan muhim so‘zlarning ayrim zaxirasi bilan qisqa frazali nutqni egallaganidan so‘ng tovush talaffuzi korreksiyasi bo‘yicha ish boshlanadi. Uch yoshli bolalar bilan bu ishni ”chug‘urlash so‘zlari" materiali ustida boshlash maqsadga muvofiqdir. Quyidagi logopedik usullardan foydalanish tavsiya etiladi: - -predmetlar yoki predmetli rasmlarni nomlash;
-predmetni olish, berish, uzatish va hokazolarni iltimos qilish;
-predmet yoki uning tasviri haqida logoped boshlagan jumlalami tugallash;
-harakatlarni buyruq shaklida nomlash.
Bolalar tomonidan o‘zlashtirilgan so‘zlarni ko‘p marotaba gapirish muhim shart-sharoit hisoblanadi.