Mehnat bozori statistikasi

 
O‘rtacha amalda ishlagan xodimlar soni 
O‘rtacha ro‘yxatdagi xodimlar soni, ish kunlar bo‘yicha 
hisoblangan
Keyingi yo‘nalishlar bo‘yicha tahlil keyingi bo‘limlarda ko‘riladi. 
Ishchi kuchi harakatini vaqt bo‘yicha, korxonalar bo‘yicha intensivligini o‘rganish 
maqsadida quyidagi nisbiy ko‘rsatkichlar aniqlanadi: 
Qabul qilish K
t
= 
Ishga qabul qilinganlar soni 
X 100% 
T
ro‘yxatdagi 

---

Ishdan bo‘shash K
t
= 
Ishdan bo‘shaganlar soni 
X 100% 
T
ro‘yxatdagi 
Xodimlar sonini to‘ldirish K
t
= 
Qabul qilinganlar soni 
X 100% 
Ishdan bo‘shaganlar soni
Xodimlar doimiylik K
t
= 
O‘rganilayotgan davrda ro‘yxatda turgan 
xodimlar soni 
X 100% 
T
ro‘yxatdagi 
T 
ro‘yxatdagi 
– korxonaning o‘rtacha ro‘yxatdagi xodimlari soni. 
Ishga qabul qilish va undan bo‘shash natijasida ishchi kuchi sonining o‘zgarishi ishchi kuchi 
harakati deb ataladi. Uni ifodalash uchun quyidagi absolyut ko‘rsatkichlar aniqlanadi: 
- qabul qilish oboroti (ishga qabul qilinganligi xaqida buyruq chiqarilgan); 
- ishdan bo‘shash oboroti (ishdan bo‘shamaganligi xaqida buyruq chiqarilgan); 
- ishchi kuchi umumiy oboroti (qabul qilingan va bo‘shaganlar umumiy soni). 
O‘z xohishi bilan ishdan bo‘shagan kishilar qatoriga quyidagilar kiradi: o‘z xohishi bilan 
ishdan bo‘shaganlar, shuningdek quyidagilar: tanlovdan o‘tish natijasida boshqa joyga o‘tganlar, 
yashash uchun boshqa joyga ko‘chganlar, kasallik yoki nogironlik, o‘qishga kirish, pensiyaga 
chiqish, oiladagi kasal kishini boqish, ikki tomon bitimiga asosan bo‘shagan kishilar. 
 
2. Ish vaqti va undan foydalanish ko‘rsatkichlari. 
Ish kuchi soni va uning tarkibi bu sohadagi masalaning miqdor tomoni hisoblanadi, ish vaqti 
va undan foydalanish darajasi esa uning sifat tarafini belgilaydi. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil 
qilish uchun ish vaqti fondlarini tarkibini o‘rganishni, ish kuni va ish davri uzunligini, ishlagan ish 
vaqti xajmiga xar hil omillar ta’sirini o‘rganishni taqozo etadi. Ish vaqti statistikasi – mexnat 
statistikasining bir bo‘limi hisoblanadi. 
Ish vaqtini yo‘qotishni o‘rganish mexnat muammolari bilan shug‘ullanuvchi davlat 
organlari, ijtimoiy ta’minot bo‘limlari, kasaba uyushmalari, korxona va tashkilotlarning 
rahbarining doimiy e’tiborida turadi. 
Ish vaqti sarflangan mexnat meyorini ifodalaydi va u amaliyotda ikki ko‘rsatkich yordamida 
o‘lchanadi: 1) ishlagan kishi – kuni xodimning korxona ro‘yxatida turgan va ishga kelgan kunlarini 
bildirib, unga ish vaqti davomida xaqiqiy ishlangan va ishlanmagan soatlar kiraveradi. Ishlangan 
kishi-kunlariga shu korxonada o‘z xodimlari tomonidan amalda ishlangan kishi kunlari, bu 
korxona yo‘llanmasi bilan boshqa korxonada ishlangan kishi-kunlari, shuningdek xizmat safarida 
bo‘lgan xodimlarning ishlagan kunlari kiritiladi. 
2) Ishlangan kishi-soati ish vaqtining aniq o‘lchov birligi hisoblanadi, chunki uning tarkibiga 
tanaffus vaqtlari, kechikib kelish va vaqtli ketib qolish vaqtlari kiritilmaydi. 
Ish vaqtidan foydalanish darajasini bilish uchun statistika quyidagi ko‘rsatkichlar tizimidan 
foydalanadi: 
1)
Bir ishchi tomonidan ishlangan kunlardan, ya’ni ish oyi uzunligidan foydalanish 
koeffitsienti; 
2)
Ish kuni uzunligidan foydalanish koeffitsienti; 
3)
Ish vaqtidan to‘liq foydalanish koeffitsienti; 
Bir ishchi tomonidan amalda ishlangan kunlar sonini aniqlash uchun korxonada ishlangan 
barcha kishi-kunlar soni o‘rtacha ro‘yxatdagi xodimlar soniga bo‘linadi. Bu ko‘rsatkichning 
amaldagisini bazis darajasi bilan solishtirilib birinchi koeffitsient aniqlanadi. 

---