Mehnat bozori statistikasi

MB = TB + KMTYMB + MR 
Bunda: MB– milliy boylik; 
TR – tabiiy resurslar; 
KMTYMB– inson mehnati tufayli yig‘ilgan moddiy boyliklari; 
MR – moliyaviy resurslar. 
Statistika mamlakatimiz milliy boyligi hajmini hisoblash bilan birga uning dinamikasini ham 
taxlil qiladi. 
Milliy boylik indeksi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: 
0
1
0
1
1
0
МБ
МБ
МБ
Т
МД
МБ
J
mб





Bu erda: MB
1
, MB
0
– milliy boylikning bazis va joriy davrdagi qiymati; 
MD
1 
– joriy davrda yaratilgan milliy daromad; 
T
1
– milliy daromaddagi jamg‘arma me’yori. 
Bu formula milliy boylik hajmining milliy daromaddagi jamg‘arma me’yoriga to‘g‘ri 
proporsional, milliy boyliknipg yil boshidagi hajmiga esa teskari proporsional bog‘lanishda 
ekanligini ifodalaydi. Milliy boylikiing o‘sishi, jamg’arish qonuni asosida yuz beradi. Bu qonunga 
binoan iqtisodiyotda o‘sish yuz berganda qo‘shimcha mahsulotning jamg‘ariladigan qismi milliy 
boylikka aylanadi. 
2. Millik boylik, milliy hisoblar tizimida faol va passiv tushunchalari 
Aktiv – bu institutsional birliklar qo‘lidagi mulk bo‘lib, uning egalari unga egalik qilish va 
undan foydalanish xuquqi tufayli ulardan iqtisodiy daromad topadilar. Aktivlar mulk ob’ekti 
bo‘lganligi sababli zahira ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Mulkning qiymatidagi ifodasi MXT da 
iqtisodiy faol ma’nosini beradi. Iqtisodiy faolning miqdori (ko‘lami) olingan iqtisodiy daromad 
hajmiga, shuningdek, muayyan davrda undan foydalanilganlik darajasiga ham bog‘liq. 
Mulk ob’ektlarining xizmat qilish davri turlicha bo‘ladi. Vaqt o‘tishi bilan ulardan 
olinadigan daromad kamayib boradi. Natijada mazkur mulkniig bozor qiymati pasayadi. Turli 
ko‘rinishdagi faollardan foydalanish darajasi, egalik shakli turlicha bo‘lganligi sababli ulardan 
olinadigan daromad ham har xil bo‘ladi. SHu tariqa har bir institutsion birlik daromad topadi. 
Aytaylik: 
– er egasi dehqonchilik qilish yoki erni ijaraga berib renta olishdan; 
– pul yoki qimmatli qog‘ozlar egasi uni qarzga berib foiz olishdan; 
– kanital egasi uni biznesda ishlatishdan daromad topadi. 
Passivlar – institutsion birliklarnipg qarzlari yoki ularni uzish bo‘yicha qarzdorlik 
majburiyatidir. 
Faollarning qiymatini xisobga olish ularning umumiy miqdori (hajmi) hisobga olish imkonini 
beradi. Aktivlarning ( A )umumiy qiymatidai ( I I ) passivlarni ayirib tashlasak, u holda institutsion 
birliklarning xususiy kanitali (XK)kelib chiqadi: