Mexanika к. P. Abduraxmanov, V. S. Xamidov

Markaziy kuchlar

• O‘zaro ta’sirlashuvchi jismlarning markazlarini tutashtiruvchi chiziq bo‘ylab yo‘nalgan kuchlar markaziy kuchlar deb ataladi.
• Istalgan markaziy kuchlar konservativ hisoblanadi va markaziy kuchlar ta’sirida bo‘lgan jismlar potensial energiyaga ega bo‘ladilar.

r

F

F

+

+

Ishqalanish kuchi

k — jism sirtining holatiga bog‘liq ishqalish koeffisienti;

N — jism sirtiga normal bo‘yicha yo‘nalgan bosim kuchi. Ishqalanish kuchi jismning boshqa jism sirtida sirpanishga qarshilik ko‘rsatadigan kuch bo‘lib, jismning sirtiga normal bo‘yicha bergan bosim kuchiga tengdir.

ishq

Og‘irlik kuchi

Jismning og‘irligi

Elastiklik kuchi

r — jismning muvozanat holatidan siljishini belgilovchi radius – vektor,

k — jismning elastiklik xususiyatiga bog‘liq bo‘lgan proporsionallik koeffisienti.

k — prujinaning bikirligi,

x – elastik deformasiya.

Nyutonning uchinchi qonuni

Moddiy nuqta yoki jismlarning bir – biriga ta’siri, o‘zaro ta’sir kuchlar xarakteriga ega, bu kuchlar moduli bo‘yicha teng bo‘lib, bir –biriga qarama – qarshi yo‘nalgandir:

Markaziy absolyut elastik urilish

Impulsning saqlanish qonuni

va mexanik energiyaning saqlanish qonuni bajariladi.

urilishgacha

urilishdan so‘ng

Markaziy noelastik urilish

Mexanik energiyaning saqlanish qonuni bajarilmaydi: zarrachalarning deformasiyalanishi natijasida kinetik energiyaning bir qismi ichki energiyaga o‘tadi.

energiyaning kamayishi

urilishgacha

urilishdan so‘ng

v- urilishdan so‘ng sharlarning umumiy tezligi

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Q.P.Abduraxmanov, V.S.Xamidov, N.A.Axmedova. FIZIKA. Darslik. Toshkent. 2018 y.

2. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “Физика”. Дарслик. Тошкент. 2013 й.

3. Q.P.Abduraxmanov, O’.Egamov. “FIZIKA”. Darslik. Toshkent. 2015 y.

4. Douglas C. Giancoli. Physics. Principles with Applicathions. 2004 USA ISBN-13 978-0-321-62592-2.

5. Physics for Scientists and Engineers, Raymond A. Serway, John W. Jewett. 9th Edition, 2012.

6. https://t.me/EstudyUz

PEDAGOGIK DASTURIY VOSITALAR

• https://phet.colorado.edu/en/simulation/legacy/forces-1d

PEDAGOGIK DASTURIY VOSITALAR

• https://phet.colorado.edu/en/simulation/friction

PEDAGOGIK DASTURIY VOSITALAR

• https://phet.colorado.edu/en/simulation/legacy/collision-lab