Microsoft Word Динишщева Зумрад

Э '

Insonni tabiatdagi o’rni. Inson o 'zining kelib chiqishi moddiy va ma 'naviy talablariga binoan jonli va jonsiz tabiat bilan uzviy bog’liqdir. Insonning biosferada tutgan o 'mi 2 tomonlama bo 'ladi. Ya'ni bu biologik ob’yekt bo'lib, muhitning fizik omillarga qaramdir, chunki bizni o 'rab turgan atrof muhitdan, borliqdan nafas oladi, oziqlanadi va modda almashinishi natijasida tabiatni bizga bo’lgan foydasini va mehribonchiligini ko'radi. Lekin insonlar jonzotlardan ajralib turishi natijasida o'ziga xos xususiyatlarini har doim namoyon qilib boradilar. Ular o'z faoliyatlari bilan tabiatga ta 'sir etib, ya'ni madaniy muhitni yaratadilar va uni mehnatlari, ma'naviy tajribalari asosida avloddan

J V.

Inson o'simlik va hayvonlarni parvarish qilish natijasida, ularni kerakli va yangi zod, navlarini yaratadilar, ko 'paytiradilar. Bolalar esa mana shu yaratilgan yangi zod va navlarni ko 'rishlari natijasida ularga nisbatan tabiatga bo'lgan qiziqishlari ortadi. Dunyodagi bo'layotgan o'zgarishlarga boshqacha ko'z bilan qarashni boshlaydilar. Shuning uchun ko'pchilik madaniy o'simliklar va uy hayvonlarini odamlar parvarish qilganliklari sababli yovvoyi hayvonlarga nisbatan yaxshi

Bolalarni dunyoqarashlarini shakllantirish.

(i?—-—— Хь • йч'‘ ffi Л*■'^ "/У j._Aл’^^-'^УЛ⁰*■• . Д1~■'* ~~'^ь -’‘gfl—

Bolalar bog’chaga kelayotganlarida, bog’chadan ketayotganlarida ko’chada turli xil jarayonlarni ko’radilar va guvoh bo’ladilar. Masalan: O’sib turgan daraxtlarni, gullarni, mevalarni; yurib ketayotgan odamlarni, mashinalarni, bog’chaga borayotgan bolalarni, maktabga borayotgan bolalarni, ishga ketayotgan ota-onalarni, ko’cha supurayotgan xodimlarni, transport haydovchi xodimlarni, uchib yurgan qushlarni, ko’chada yurgan mushuk va kuchuklarni ko’rishlari mumkin.

Kelajak avlodni barkamol kishilar qilib tarbiyalash shu kunning dolzarb masalalaridan biri bo’lib hisoblanadi.Bu borada bolalarni tabiat bilan tanishtirish muhim ro’l o’ynaydi. Tarbiyachi bolalarni tabiat bilan tanishtirishda Davlat tomonidan chiqarilgan “Tayanch dastur”lariga tayangan holda, bolalarga beriladigan bilimlarni yosh xususiyatlarini hisobga olib rejalashtirishlari zarur.Dasturlarda tarbiyachi har bir faslda olib boriladigan tabiat haqidagi bilimlarini to’g’ri rejalashtirishi, guruhda tabiat burchagini, yer maydonchalarini

0 1 Г» /-~Ч 1 i П 1л 1 1S~\ Г» m /\ W\ 1^1 Г! 1 п1л 1л ПТ ТТТ/\4л1 п!л Г» ГГ» п 1л 1 ОТ 7 /\1 < г

I /*• •' г' •' Г* /*• ⁷ •' г* S- •' г'

-,и

Bolalarni bilimlarini oshirish, qiziquvchanliklarini o'stirish natijasida tarbiyachining o'z sohasiga bo'lgan qiziqishini yanada orttiradi va tabiatda bo'layotgan voqea hodisalardan yanada ko’proq bilimga ega bo 'lishga harakat qiladi.

Tarbiyachi bolalarga asosiy bilimlarni mashg'ulotlarda chuquroq berishi, o’stirishi, ko'paytirishi, rivojlantirishi kerak bo’ladi. Bolalar qiziquvchan xalq bo’lganligi sababli mashg’ulot vaqtida ham turli savollar beraveradilar, mana shu savollarga tarbiyachi javob berishi uchun dunyodagi voqea hodisalardan ham habardor bo’lib turishi kerak bo’ladi.

Bolalarni tabiat bilan tanishtirishda tarbiyachining o’rni.

Я.

Maktabgacha tarbiya yoshidagi va oiladagi bolalarning tabiat bilan tanishtirishda tarbiyachining oldiga juda katta vazifalar hamda talablar qo yiladi.

0
Bolalarni tabiat bilan tanishtirishda tarbiyachining eng asosiy vazifasi bu-bilim doirasining kengligi va har tomonlama hamma sohalar bilan bog’lay olishidadir. Tarbiyachi bolalarga bilim berishda o'zining bilim doirasini kengaytirishi va har bir sohadan xabardor bo'lishi kerakdir. Tabiatda bo'layotgan voqea va hodisalarni bolalarga tushunarli, aniq, ravon, yoshiga mos holda yetkazish kerak va bu har bir tarbiyachidan talab etiladi. Eng asosiysi tarbiyachi yashab turgan joyining shart sharoitlarini, undagi bo'layotgan o'zgarishlarni, o'simliklarni, hayvonlarni va ularni qayerda uchratishimiz mumkinligi haqida bilim hamda tushunchalar berib borishi kerak. ^

Tarbiyachi bilim doirasining kengligi va oldiga qo’yilgan talablar.

Tarbiyachi bilim doirasining kengligi va oldiga qo’yilgan talablar. MTTda bolalarga tabiat haqida bilim berishda tarbiyachining o’rni juda kattadir. Bunda tarbiyachining bilim doirasining kengligi inobatga olinadi. Tarbiyachining bilimi barcha dunyoviy ma’lumotlarga ega bo’lishi bilan ajralib turadi. Shuning uchun tarbiyachilardan yuksak mahoratlar talab etiladi. Tabiat bilan tanishtirish mashg'ulotlarini o'tkazishda, sayr va ekskursiyalarni tashkil etishda tarbiyachining oldiga quyidagi talablar qo’yiladi:

1. 
   Tabiat haqida to ’ liq tushunchaga ega bo ’ lish.
   
2. 
   О 'simliklar, hayvonlar, hashorotlar, qushlar, baliqlar haqida umumiy ma 'lumotga ega bo’lish.
   
3. 
   O’simlik, hayvonlar, hasharotlar, qushlar va baliqlami parvarish qilish, oziqlantira olishni bilishlari lozim.
   
4. 
   Bolalar yoshiga mos jonzotlarni tanlay bilish.
   
5. 
   Jonzotlar bilan ehtiyotkorlik munosabatda bo'lishni bilishlari va bolalarga to’g’ri o’rgata olishlari lozim.
   

Mustahkamlash uchun savollar beradi:

1. 
   Bolalarni tabiat bilan tanishtirishda ularning dunyoqarashlarini qanday shakllantirishmiz mumkin?
   
2. 
   Dunyoqarash deganda nimani tushunasiz?
   
3. 
   Bola bog’chaga kelayotganda, ketayotganda nimalarni ko’radi, eshitadi?
   
4. 
   Bolalarni tabiat bilan tanishtirishda tarbiyachining oldiga qanday vazifalar qo’yiladi?
   
5. 
   Tarbiyachi va oila tarbiyachisining orasida qanday farq bor?
   
6. 
   Bolalarni dunyoqarashlarini shakllantirishda tarbiyachining va oila tarbiyachisining oldiga qanday talablar qo’yilgan?
   
7. 
   Inson o 'zining kelib chiqishiga moddiy va ma 'naviy talablar bog'liqmi?
   
8. 
   Har bir guruhda tabiat burchagi bo'lish shartmi?
   
9. 
   Mashg’ulot paytida bolalarga qanday bilimlar beriladi?
   

Uyga vazifa:

1. 
   O.Hasanboyeva, X.Jabborova, Z.Nodirova “Tabiat bilan tanishtirish metodikasi”
   

T oshkent-2012. 26-27 betlar.

2. 
   Mavzu asosida leksiya yozish.
   
3. 
   Tarbiyachiga qo’yilgan talabni yod olish.
   
4. 
   Mavzuga oid rasm chizish.
   

Vaqt: 80 daqiqa	Ta’lim oluvchilar soni:
O’quv mashg’uloti shakli va turi	Nazariy
O’quv mashg’uloti rejasi	MTTda bolalarda ekologik madaniyatini tarbiyalash- ekologik ta’limning umumiy vazifasi. «Ekologik madaniyat» tushunchasining mohiyati va maktabgacha yoshdagi bolalarda shakllashining asoslari. Atrof muhitni anglashning asosi sifatida ob’yektlar va tabiiy hodisalar haqida ma’lumot tizimini shakllantirish. Tabiatda xulk-atvor madaniyatini tarbiyalash.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalarni tabiat bilan tanishtirishda bolalarning ekologik madaniyatini shakllantirish to’g’risidagi bilim-ko’nikmalarni shakllantirish va mustahkamlash.
O’qitish natijasi	Ushbu mavzuni o’zlashtirish natijasida o’quvchida shakllanadigan asosiy bilim, ko’nikma yoki kompetensiyalarni oshirish.
Pedagogik vazifalar 1. MTTda bolalarda ekologik madaniyatini tarbiyalash-ekologik ta’limning umumiy vazifasi bilan tanishtira olish. «Ekologik madaniyat» tushunchasining mohiyati va maktabgacha yoshdagi bolalarda shakllashining asoslari haqida bilim berish. Atrof muhitni anglashning asosi sifatida ob’yektlar va tabiiy hodisalar haqida ma’lumot tizimini shakllantirishni tasniflash. Tabiatda xulk-atvor madaniyatini tarbiyalash bo’yicha izohlab berish.	O’quv faoliyat natijalari: 1. MTTda bolalarda ekologik madaniyatini tarbiyalash- ekologik ta’limning umumiy vazifasi bilan tanishtira olidilar. «Ekologik madaniyat» tushunchasining mohiyati va maktabgacha yoshdagi bolalarda shakllashining asoslari haqida bilim beradilar. Atrof muhitni anglashning asosi sifatida ob’yektlar va tabiiy hodisalar haqida ma’lumot tizimini shakllantirishni tasniflaydilar. Tabiatda xulk-atvor madaniyatini tarbiyalash bo’yicha izohlab beridilar.
O’qitish metodlari	Kichik axborotli (ma’ruza, hikoya, tushuntirish, ko’rsatma berish) namoyish. Ko’rsatish usuli tanlab olinadi.
O’qitish vositalari	Matnlar, yozuv taxtasi, slaydlar, komp’yuter, namunalar, yo’riqnoma, electron yo’riqnoma.
O’quv faoliyatini tashkil etish shakli	Ommaviy, j amoaviy, yakka tartibda.
O’qitish sharoiti	Maxsus texnik vositalar bilan jihozlangan guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona
Qayta aloqaning usul va vositalari	Tezkor-so’rov, savol-javob, test, misol va mashqlar.

O’quv mashg’ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	Ta’lim oluvchi
1-O’quv mashg’ulotiga ki-rish ( 5daq)	Tashkiliy qism: 1. O’quvchilarni mashg’ulotga tayyorgarligi va davomatini tekshiradi. (Salomlashish,xonani ko’zdan kechirish va davomatni aniqlash).	Mashg’ulotga tayyorlanadilar
2-bosqich. Asosiy (65 daqiqa)	Tayanch bilimlarni faollashtirish: Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o’tilgan Mavzu bo’yicha o’quvchilarga savollar beradi, ularni baholaydi. (1.Dunyoqarash deganda nimani tushunasiz? Bola bog’chaga kelayotganda, ketayotganda nimalarni ko’radi, eshitadi? Bolalarni tabiat bilan tanishtirishda tarbiyachining oldiga qanday vazifalar qo’yiladi?) Maqsad va vazifani belgilanishi: Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va o’qitish natijalar bilan tanishtiradi. Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiradi; («Ekologik madaniyat» tushunchasining mohiyati haqida ma’lumot to’plang). O’quv mashg’ulotida o’quv ishlarni baholash mezoni va ko’rsatkichlari bilan tanishtiradi (1-ilova). Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish: Tezkor- so’rov, savol-javob, aqliy hujum, pinbord-(o’z fikrini faqat og’zaki emas, balki yozma ravishda bayon etish mahoratihamdir), “o’ylang va juftlikda fikr almashing”, va boshqa texnikalar orqali bilimlarni faollashtiradi. Yangi o’quv material bayoni: Nazariy mashg’ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq, o’qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni yozdiradi; Slaydlarni Power Point tartibida namoyish va sharhlash bilan Mavzu bo’yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi (2-ilova). Yangi o’quv materialini mustahkamlash: Mustahkamlash uchun savollar beradi (3-ilova). O’quvchilar ekologik tarbiya ishlari bo’yicha o’quvchilar nimalarni bilishlari kerak? MTTda bolalarda ekologik madaniyatni tarbiyalashda nimalarni hisobga olish kerak? “Madaniyat” atamasi qanday ma’noni bildiradi? Bolalarni ma’naviy tarbiyalashda I.Karimovning fikrlaridan misollar keltiring. MTTda bolani ekologik tarbiyalarshga tayyorlash uchun, qaysi faoliyat turlarini ochib berish orqali amalga oshirilishi mumkin? MTTda kichik guruh bolalarini tabiat ob’ektlari to’g’risidagi tasavvurlarni qanday o’stirish mumkin? Bolalrni xulk-atvor madaniyatini tarbiyalash uchun nimalarga e’tibor berishimiz kerak? Oila va jamiyatda ekologik tarbiyani tashkil etish uchun qanday suhbatlar foydalanishimiz mumkin?	Savol- javob asosida uy vazifalarini tekshirish. Mavzu nomi va rejasini yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Topshiriqni bajaradilar. Berilgan qo’shimcha savollarga javob beradilar. Ma’lumotlarni daftarga qayd qiladilar. Savollarga javob beradilar.
3-bosqich	Mashg’ulot yakuni:

Yakuniy	Faol ishtirok etgan o’quvchilarni javoblarini izohlab	Baholari bilan tanishadilar.
(10 daqiqa)	baholaydi va rag’batlantiradi. Uyga vazifani berilishi: Kelgusi mashg’ulotga vazifa va bajarish yuzasidan
	yo’riqnoma beradi.	Topshiriqni yozib oladilar.
	1. Qo’shimcha adabiyot: A.G.Grigoryan “Bolalar
	bog’chalarida ekologik tarbiya” 4-7-betlar.
	2. Mavzu asosida leksiya yozish.
	3. Mavzuga oid rasm chizish.

5-Mavzu. Maktabgacha yoshdagi bolalarning ekologik madaniyatini

shakllantirish.

Maktabgacha yosh - bu shaxsning ekologik madaniyatini shakllantirishning o'ziga xos qimmatli bosqichi. Bu yoshda bola o'zini atrofdan ajrata boshlaydi, atrofdagi dunyoga nisbatan hissiy-qiymat munosabati rivojlanadi, shaxsning axloqiy va ekologik pozitsiyalari asoslari shakllanadi, ular bolaning tabiat bilan o'zaro munosabatlarida namoyon bo'ladi, u bilan ajralmaslik to'g'risida xabardorlikda. Buning yordamida bolalar tabiat bilan o'zaro munosabatlarning ekologik g'oyalarini, me'yorlari va qoidalarini shakllantirishlari, unga nisbatan hamdardlikni tarbiyalashlari, ba'zi ekologik muammolarni hal qilishda faol bo'lishlari va tabiatga nisbatan hissiy, axloqiy va samarali munosabatlarni rivojlantirishlari mumkin. Ekologik madaniyat - bu shaxsning atrofdagi tabiat bilan uyg'un munosabatlarni o'rnatish qobiliyatida ifodalanadigan tarbiya natijasidir.

Shaxsning ekologik madaniyatini shakllantirish murakkab va uzoq jarayondir. Bolalarni ekologik jihatdan sog'lom turmush tarziga o'rgatish kerak. Ushbu yo'nalishdagi ishlar bolalarda bilim faoliyati poydevori qo'yilgan maktabgacha yoshdan boshlanishi kerak. Bu bizni maktabgacha yoshdagi bolalarni ekologik tarbiyalashning maqsadi bu jarayonda ulardagi ekologik madaniyat tamoyillarini shakllantirishga qaratilganligi to'g'risida yakuniy xulosaga kelishimizga imkon beradi. "Bolalarning tabiatga barcha xilma-xilligi, uning asosida moddiy va ma'naviy boyliklarni himoya qiladigan va yaratadigan odamlarga, tabiatning bir qismi sifatida o'zlariga nisbatan ongli ravishda to'g'ri munosabati" .

An'anaga ko'ra, maktabgacha ta'limda uning bilish elementi, unga nisbatan insoniy munosabatni rivojlantirish va tabiiy muhitda ongli xulq-atvor tabiatni o'zlashtirishning umumiy jarayoniga kiradi. Bugungi ekologik va ijtimoiy vaziyat oldimizga zamonaviy sharoitda maktabgacha bolalarni ekologik tarbiyalashning universal vositalarini topish vazifasini qo'yadi. Ushbu vositalardan biri o'yin bo'lishi mumkin.

Faoliyatning etakchi turi sifatida o'yinning mohiyati shundaki, unda bolalar hayotning turli qirralarini, kattalar o'rtasidagi munosabatlarning o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiradi va atrofdagi voqelik haqidagi bilimlarini takomillashtiradi. O'yin, qaysidir ma'noda, bolaning haqiqatni anglash vositasidir.

O'yinni maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirish vositasi sifatida ishlatish o'tmishda ildiz otgan. Shunday qilib, xalq pedagogikasida rivojlangan bolalarni tarbiyalash va o'qitish uchun o'yinlardan keng foydalanish an'anasi olimlarning asarlarida va o'tmishdagi ko'plab o'qituvchilarning amaliy faoliyatida rivojlandi: F.Frebel, M.Montessori , EI Tixeyeva, A.I.Sorokin va boshqalar.Hozirgi kunda ham o'tmishda bo'lgani kabi, o'yinga katta ahamiyat berilmoqda.













Maktabgacha yoshdagi bolalarda ekologik madaniyatni tarbiyalashga qaratilgan o'yinlar davomida ekologik madaniyatni shakllantirishning quyidagi ko'rsatkichlari asoslanadi:

• 
  tashqi dunyo bilan o'zaro aloqada ekologik sog'lom xatti-harakatlar normalari va qoidalarini o'zlashtirish
  
• 
  ekologik bilimlarga bo'lgan ehtiyoj
  
• 
  amaliy qo'llanilishi
  
• 
  flora va fauna bilan aloqa qilish zarurati
  
• 
  estetik hissiyotlarning namoyon bo'lishi
  
• 
  yaqin atrof-muhitning ekologik va valeologik mua.mmo1a.rini hal qilishda tashabbuskorlik namoyon bo'lishi.
  

Ekologik madaniyatni tarbiyalash jarayonining xususiyatlari

Mamlakat aholisi o'rtasida ekologik savodxonlikni shakllantirish birinchi bo'g'ini maktabgacha bo'lgan doimiy ekologik ta'lim tizimini yaratishni nazarda tutadi. Ma'lumki, aynan shu yoshda odamning dunyoqarashi, uning atrofidagi dunyo bilan munosabatlari asoslari qo'yiladi.

Tarbiya va ta'limning asosiy vazifalaridan biri bu ekologik madaniyat va atrof-muhitni yaratish, shuningdek amaliy ko'nikmalarni shakllantirishdir.

Shuni ta'kidlash kerakki, ekologik madaniyat tabiat va jamiyatdagi asosiy qonuniyatlar va munosabatlar, hissiy va hissiy tajribalar, tabiatga, jamiyatga, haqiqatga bo'lgan hissiy-qiymat va faoliyat-amaliy munosabatlarga oid bilimlarni o'zlashtiradigan ajralmas toifadir. tabiatga ongli munosabat va atrof-muhitni boshqarishni takomillashtirishda amaliy ishtirok etish, shuningdek, natijada insonning ekologik ongi . Bola oilada, bolalar bog'chasida, ommaviy axborot vositalari orqali maktabgacha yoshga to'g'ri keladigan ekologik madaniyat asoslari to'g'risida bilimlarni hajmini oladi.

Bolaning ekologik madaniyati tamoyillarini rivojlantirishga oilaning ta'siri uning a'zolarining atrofdagi tabiatga, umumiy madaniyatga bo'lgan munosabati bilan belgilanadi. Bu borada bolalar bog'chasining o'rni o'qituvchilarning shaxsiy va kasbiy fazilatlari, tarbiya shartlari bilan belgilanadi.

Bolaning tabiatga bo'lgan qiziqishi rag'batlantirilsa, uning ekologik ongi asta-sekin o'sib boradi. Sinflar bolaning his-tuyg'ularini uyg'otadi, xushyoqishni keltirib chiqaradi. Bolaning tabiatdagi odamlarning xatti-harakatlarini baholashi, bu masalada o'z fikrlarini bildirishi muhimdir.

Bolalarning ekologik madaniyati asoslarini rivojlantirishning yana bir sharti - ularni faol, ijodiy, mustaqil ravishda tajriba to'plashi va atrofdagi dunyoni o'zlashtirishi uchun ularni qidiruv vaziyatlariga qo'yish zarurati. Ekologik madaniyatning asoslarini faqat tabiat bilan aloqa qilish jarayonida va pedagogik jihatdan malakali tashkil etilgan faoliyat bilan qo'yish mumkin. Bilim, malaka va ko'nikmalarni egallash ekologik madaniyat asoslarini rivojlantirishga hissa qo'shishi muhim va bu o'z-o'zidan maqsad emas.

1. 
   Bolalar bilan ishlash shakllari va usullari: o'qitish usullari (vizual, amal iy, og’zaki); tushunchalarning ilmiy mohiyati va mavjudligi; fanlararo va integratsiya; mazmuni - darslar va darslar; ekologik daqiqalar; ekskursiyalar; ekologik ertaklar; tabiatdagi amaliy faoliyat; ekologik harakatlar; reklama; tajribalar va tajribalar; didaktik o'yinlarni rivojlantirish; Ko'rgazmalar
   
2. 
   Ota-onalarni ekologiya bo'yicha maktabgacha ta'lim muassasasi faoliyati bilan tanishtiradigan ota-onalar bilan ishlash (ochiq darslar, maxsus ko'rgazmalar, videolar, uchrashuvlar, konferentsiyalar va boshqalar); ota-onalar ishtirokida turli tadbirlarni tashkil etish (shu jumladan tibbiyot xodimi, o'rmonchi, o't o'chiruvchi kabi kasbiy tajribasidan foydalanish); ota-onalarni o'quv natijalari bilan tanishtirish (ochiq darslar, turli xil umumiy tadbirlar, ota-onalar burchaklaridagi ma'lumotlar va boshqalar); tabiatga sayohatlar, musobaqalar.
   
3. 
   Rivojlanayotgan ekologik muhit: burchakli guruhlar (eksperimental, tabiiy,
   

yig'il adigan); saytdagi flora; o'quv va ko'rgazmali qo'llanmalar; uy hayvonlari burchagi. Shunday qilib, ekologik madaniyat tabiat va jamiyatdagi asosiy qonuniyatlar va munosabatlar, hissiy va hissiy tajribalar, tabiatga, jamiyatga, haqiqatga bo'lgan hissiy- qiymat va faoliyat-amaliy munosabat, shuningdek, ongli munosabatlarga oid bilimlarni o'zlashtiradigan ajralmas toifadir. tabiat va tabiiy resurslardan foydalanishni takomillashtirishda amaliy ishtirok etish, shuningdek, natijada insonning ekologik ongi (qiziqishlar, ehtiyojlar, munosabat, hissiyotlar, tajribalar, hissiyotlar, estetik baholash, did va hk)... Ekologik madaniyatning shakllanishi bu insonning uning atrofidagi olamga mansubligini, u bilan birligini anglashi, tsivilizatsiyaning barqaror rivojlanishi uchun mas'uliyatni o'z zimmasiga olish va bu jarayonga ongli ravishda qo'shilish zarurligini anglashdir. Maktabgacha yoshdagi davrda bolaning hayotning etakchi sohalari bilan aloqasi o'rnatiladi: odamlar dunyosi, tabiat, ob'ektiv dunyo. Madaniyatga, umuminsoniy qadriyatlarga kirish mavjud. Salomatlikning poydevori yaratilmoqda. Ekologik madaniyat asoslarining rivojlanishi - bu shaxsning atrofidagi

dunyo bilan va o'zi bilan uyg'un munosabatlarga erishish qobiliyatida ifodalanadigan tarbiya natijasidir.

Maktabgacha yoshdagi bolalarning ekologik tarbiyasi muhim savolni hal qilish bilan bog'liq: hayvonlar olami va o'simliklarning vakillarini odamlar uchun foydalilik darajasiga qarab ajratish kerakmi. Tirik mavjudotlarga nisbatan zararli va foydali tushunchalardan uzoq vaqtgacha voz kechish kerak, chunki barcha turlar tabiatda biologik muvozanatni yaratish uchun zarurdir. Shuning uchun maktabgacha yoshdagi bolalarni tirik mavjudotning o'ziga xos individualligini ko'rishga o'rgatish zarur. Bolalar ko'pincha tashqi ko'rinishi yoqimsiz ko'rinadigan o'simliklar va hayvonlarni "zararli" deb tasniflashadi. Masalan, yomg'ir qurtlari, chivin agarikalar, individual kapalaklar. Qanday bo'lish kerak? Tuyg'ularga murojaat qiling, rahm-shafqatni uyg'otishga harakat qiling! Shuning uchun kattalarning bilimi bu erda zarur, hayvonlar va o'simliklarning xususiyatlarini, ularning ehtiyojlarini bilish kerak. "Ziyon qilmang!" Tamoyiliga amal qiling. (bu erda yurish, kuzatuvlar, suhbatlar va boshqalar ishlatiladi), bu zararli o'simliklar (qichitqi o'tlar, momaqaymoqlar va boshqalar) uchun ham qo'llaniladi - foydalari yo'q, keraklari bor.

Keyinchalik, biz bolalarni barcha tabiiy ob'ektlarning munosabatlarini ko'rishga o'rgatishimiz kerak. Ekologik zanjirlarni o'qishni va yasashni, ya'ni zarar ko'ringan barglarga e'tibor berib, ma'lumotni simulyatsiya qilishni o'rganing va boshqalarning faqat bir qismi qoladi. Nima sodir bo'ldi deb o'ylaysiz? Tirtillar ularni yozda yeb qo'ydi. Zarar bormi yoki yo'qmi? Bolalar odatda ijobiy javob berishadi. Shunday qilib, siz adashyapsiz: yozda har kimda jo'jalar bor - qushlar ularni hasharotlar bilan oziqlantiradi, kuchliroq bo'lish uchun ko'p ovqatlanish kerak. Xo'sh, ular kerakmi? Ular zararli deb ayta olamizmi? Bu qanday qiziqarli bo'lib chiqdi: daraxt - barg - hasharot - qush, shuning uchun biz bolalarni tabiatdagi hodisani tushunishga olib boramiz, shuning uchun zararli narsalar haqida gapira olmaymiz.

Keyingi vazifa - hayot davomiyligi to'g'risida g'oyani shakllantirish. Buning uchun yovvoyi hayotning ko'rinadigan o'zgarish mavsumidan foydalanish yaxshiroqdir. Ayniqsa, qishda o'simliklar va hayvonlar qanday o'lishini ko'ramiz. Bahorda ular juda ko'p sonda paydo bo'ladi. Ular qayta paydo bo'layaptimi? (tajriba zarur, biz o'simliklarning tirik yoki yo'qligini tekshirib ko'ramiz, shoxlarini kesib, kiyib olamiz), xulosa qilamiz, hasharotlar uchun ham xuddi shunday (ular qattiq uxlab yotgan, ular xavfsiz tarzda yashiringan). Albatta, bolalarni tabiatga faol g'amxo'rlik qilishga o'rgatish zarur. Bu ma'lum mahorat va usullarga ega bo'lishni anglatadi, bu erda faqat bilim etarli emas. Shuning uchun o'simliklar va hayvonlarga g'amxo'rlik qilish ko'nikmalarini shakllantirishga katta e'tibor bering.

Katta yoshdagi bolalar yorug'lik, iliqlik, namlikka bo'lgan ehtiyojlarini hisobga olgan holda o'simliklarni parvarish qilishga o'rgatiladi. Bolalar allaqachon o'zlarining burchagida bo'lgan yorug'lik va soyani sevadigan o'simliklarning tashqi belgilarini o'zlashtirib olishgan. Keyin biz o'simliklarni yorug'likka bo'lgan farqlangan ehtiyojlariga muvofiq ravishda ularga qaratamiz. Tashqi belgilar bilan (barglarning

qalinligi, sharbatliligi) bolalar qanday sug'orish kerakligini aniqlaydilar (mo'l-ko'l sug'orilgan - barglar sarg'aygan, sug'orish kamaygan - barglar kechqurun tushgan va hokazo).

Boshqa tirik mavjudotning holatini ko'rish va tushunish qobiliyati - bu o'simlik ruhiga yoki hayvonlarga bo'lgan qiziqishiga qarab, bola ruhining nozik harakati. Barcha tirik mavjudotlar uchun javobgarlik kuzatuvchanlik, axloqiy tuyg'ularning rivojlanish darajasidan boshlanadi.

Maktabgacha yoshdagi bola nafaqat o'simlik yoki hayvon yordamga muhtojligini ko'rishi, balki turli xil vaziyatlarda o'z tashabbusi bilan ushbu yordamni bera oladimi, shubhali. Shubha - chunki bolalar hamma narsada mustaqillik etarlicha rivojlangan emas. Bolani doimo qo'li boshqaradi, uning his-tuyg'ulari va xulq-atvori bilan boshqariladi, sug'urtalangan, turtki beradi. Agar bolalar tabiat uchun foydali ish qilish bo'yicha takliflarga javob beradigan bo'lsalar, bu ekologik ta'limdagi kurashning yarmi. Maktabgacha yoshdan boshlab bolalarni hayvonlarga va o'simliklarga g'amxo'rlik qilish odatiga aylanadigan mustaqillikka o'rgatish kerak.

Butun tabiat jamoat mulki, ammo har qanday odat uchun hamma javob beradi. Tabiatda o'zini tutish qoidalari uzoq vaqt va qiyinchilik bilan o'rganiladi, agar faqatgina "yirtmang, oyoq osti qilmang, buzmang" degan inkorlar mavjud bo'lsa, ular bolalar faoliyatini to'g'ri yo'nalishga yo'naltirishi, har bir qoidaning mazmuni. Bolalarga odamlar noyob turlarni qanday qutqarishi haqida aytib berish kerak. Buning uchun botanika bog'lari, qo'riqxonalar, qo'riqxonalar yarating.

Va oxirgi vazifa - hayotning uzluksizligi to'g'risida tushuncha berishdir. Ushbu qarashni shakllantirish uchun yovvoyi hayotdagi ko'rinadigan mavsumiy o'zgarishlardan foydalanish mumkin. Qishda, bog'lar, bog'lar, o'rmonlar deyarli jonsiz ko'rinadi. O'simliklar va hayvonlarning qishda o'lishi ayniqsa seziladi. Bahorda ular juda ko'p sonda paydo bo'ladi. Ular qayerdan kelgan? Ular har safar yangidan paydo bo'ladimi? Ushbu savollarni bolalarga berish mumkin. Keling, o'simliklar o'likmi yoki yo'qligini tekshirib ko'raylik. Keling, filialning tiklanishini kuzataylik, uni bir guruhga kavanozga soling. Xulosa qiling. O'simliklar uxlagani singari, ularni qishda ham topish qiyin, ular xavfsiz yashirinishadi.

Bolalarga aniq bir vazifani aytib berish, berilgan vazifalarni hal qilish, bolalarni tabiatni muhofaza qilish ishlariga jalb qilish - bularning barchasi ekologik madaniyatni tarbiyalashning asosiy sharti va tabiat holati uchun shaxsiy mas'uliyatni his qilishdir. Xulosa quyidagicha:

1. 
   Bolalar hayotning mo'rtligining murakkabligi va o'ziga xosligini bilishlari kerak.
   
2. 
   Tirik mavjudotlarning belgilarini bilish (harakat, ovqatlanish, ko'payish).
   
3. 
   Tabiatda zararli va foydali narsalar yo'qligini, zarurlari borligini aniqlang.
   
4. 
   Ularni barcha turlarning o'zaro bog'liqligini tushunishga olib keling.
   
5. 
   Boshqa tirik mavjudotning holatini ko'rish va tushunishni o'rganing. Uni insonparvarlik bilan ko'rsatish - tabiatga faol munosabat.
   
6. 
   Har bir tur o'ziga xos bo'lgan qoidalarga qat'iy amal qiling. Bu vayron qilishga arziydi.
   

Ekologik ta'lim bo'yicha ishlarni olib borishni osonlashtirish uchun. Rejalashtirishga yordam berish uchun ham siz uni tegishli 4 bo'limga ajratishingiz mumkin:

• 
  Ta'lim faoliyati.
  
• 
  Ta'lim ishlari.
  
• 
  Amaliy faoliyat
  
• 
  Ko'ngil ochish faoliyati
  

Kognitiv dunyo - odamlar va jamiyat kabi mavzularni o'z ichiga oladi. Odam - bu uy, ko'cha, shahar. Inson tabiatga qanday ta'sir qiladi, uni kelajak avlod uchun saqlab qolish uchun o'zini qanday tutishi kerak. Shuningdek, bo'limga o'simliklar, hayvonlar, jonli va jonsiz tabiat to'g'risida aniq bilim beradigan voqealar kiradi.

Ta'lim ishlari - ko'rgazmalar tashkil qilishni o'z ichiga oladi: "tabiat va hayoliy qish guldastasi", rasmlardagi ekologiya, ekologik plakatlar va boshqalar. O'qish, she'rlar, hikoyalar, jumboqlarni yodlash tabiat bilan bog'liq bo'ladi. O'z-o'zidan bolalarning ertaklari, hikoyalarini ixtiro qilish.

Amaliy dunyo - ozuqa, tabiiy material tayyorlash, atributlar tayyorlash, hunarmandchilik, o'simliklarni ekish, burchakda ishlash, plakatlar, rasmlar chizish. Ko'ngilochar tadbirlar - turli xil sayrlar, ekskursiyalar, viktorinalar, jumboqlar, ertalablar.

Tabiatda o’zini tutish qoidalari:

O'simliklar bilan ehtiyotkorlik bilan muomala qilish kerak, daraxtlar va butalarning novdalarini sindirmang, gulli o'simliklarni yulib tashlamang, o'simliklardan gullarni uzmang, faqat tushgan barglarni yig'ing.

Siz daraxtlardan qobiqni yulib olmaysiz, pichoq bilan kesilgan joylarni yasang.

Siz o'rmonda, parkda tashlab ketolmaysiz, axlat chiqindilarni o'ldiradi, soyalar va maysalar ifloslanadi.

Meva va urug'larni yig'ishda, ko'pgina mevalar va urug'larning ko'payishi, tabiatdagi qushlar va hayvonlarni boqish uchun qoldirilishi kerakligini yodda tutish kerak. Yosh va hali pishmagan daraxtlardan mevalar va urug'larni yig'ish mumkin emas.

Shunday qilib, erta bolalikdan bolalarni tabiatni sevishga tarbiyalash zarur. Qushlarning sayrashi, barglarning shitirlashi, bahor soyining jiringlashi bilan bola o'ziga xos she'riy tabiat obrazini, Vatan qiyofasini, o'ziga xos dunyosini ochadi. Bu dunyo unga mehribon, kulgili, kuchli ruh va qat'iyatli bo'lishni o'rgatadi. Bu atrofdagi haqiqatdagi go'zallikni bilishga yordam beradi, ijodiy kuchlarni uyg'otadi va axloqiy takomillashtirishga olib keladi. Tabiiy boyliklarni saqlashga hech bo'lmaganda qandaydir hissa qo'shish uchun bolalarda ekologik madaniyatni shakllantirish zarur va zarurdir. Ular yashaydilar va tabiatga, er yuzidagi barcha tirik mavjudotlarga bo'lgan munosabatlari insoniyatning keyingi taqdiriga bog'liq "Atrofdagi dunyo qanchalik boy bo'lsa, u bu dunyoda shunchalik yaxshi yashaydi".

Yangi o’quv materialining slaydli taqdimoti.

1. 
   MTTda bolalarda ekologik madaniyatini tarbiyalash-ekologik ta’limning umumiy
   

vazifasi.

Maktabgacha ta’lim vazifalarini amalga oshirish borasida mahalla, jamoat, xayriya va xalqaro jamg’armalar faol qatnashadilar. Maktabgacha ta’limni amalga oshirish borasida samarali psixologik pedagogik uslublami izlash va ularni amaliyotga tadbiq qilish zarur. Ekologik tarbiya vazifalari bu sohada faoliyat ko’rsatishga tayyor sharoitda amalga oshirilishi mumkin. Ekologik tarbiyada pedagogik jarayon oldida turgan barcha vazifalar umumlashtirilgan holda yechilishi talab qilinadi.

^ J

Obodonchilik va orastalik, po-kizalik va tejamkorlik, xushxulqlik va xushmuomalalik har bir inson uchun, xususan,

pedagoglar va tarbiyalanuvchilar uchun ham ekologik ma‘naviy mezondir. O’quvchilar ekologik tarbiya ishlari jarayonida quyidagilami bilishlari zarur:

• 
  Tabiat haqida tushuncha, tabiiy muhit, tabiiy omillar va ular orasidagi bog’lanish;
  
• 
  Tabiat boyliklaridan tejab-tergab foydalanish va ularni muhofaza qilish;
  
• 
  Atrof-muhitni ifloslanishlardan saklash;
  
• 
  Tabiatni kelajak avlodlar uchun tabiiy holda qoldi-rishga intilish.
  

Ekologik tarbiya - maktabgacha tarbiyadagi yangi yo’lanish xisoblanib, bu yo’nalish bolalarni tabiat bilan tanishtirishning an’anaviy usulidan farq qiladi. Maktabgacha yoshda bolalar jonli tabiat ob’ektlarining bir-birlari bilan o’zaro munosabatlari, ularning yashash muxitiga moslashishi va hayot kechirish tarzini kuzatishlari kerak.Bu masalada pedagogik texnologiyaning asosiyvazifasi - bolalarda o’zlari bilan yonma-yon joylashgan tabiat ob’ektlariga nisbatan to’g’ri munosabatni shakllashtirishdan iborat.Faoliyatlarda: (uy sharoiti, mehnat jarayoni va