Mikrobiologiya va immunologiya

4-ilova.

Fanni maqsadi – talabalarda mikroorganizmlarning umumiy xususiyatlarini, tabiatda, organizmda va ishlab chiqarishning turli tarmoqlarida xilma-xil biologik jarayonlaridagi roli, infeksion kasallik qo’zg’atuvchilari, ular chaqiradigan kasallikga diagnoz qo’yish, maxsus oldini olishni zamonaiy samarador usullari, bunda qo’llaniladigan biopreparatlar bo’yicha yo’nalish profiliga mos bilim, ko’nikma va malaka shakillantirishdir. Fanning vazifasi – talabalarga mikroorganizmlarning umumiy xususiyatlarini, tabiatda, organizmda va ishlab chiqarishning turli tarmoqlarida xilma-xil biologik jarayonlardagi roli, infeksion kasallik qo’zg’atuvchilari, ular chaqiradigan kasalliklarga fanning zamonaviy samarador usullaridan foydalanib o’z vaqtida aniq diagnoz qo’yish hamda maxsus oldini olish chora-tadbirlarini to’g’ri tashkil etish, tadqiqot uslubiyatlarini ishlab chiqish va amalga oshirishni o’rgatishdan iborat.

1-savol. Mikrobiologiya fanini ahamiyati.


Mikrobiologiya – mikroorganizmlar haqidagi fan. Mikroblarning o’lchamlari 0,1 mm dan kichik bo’lib, ularni faqatgina qurollangan ko’z bilangina ko’rish mumkin. Mikroblarga ba’zi soddalilar, bir hujayrali suv o’tlari, mikroskopik zamburug’lar, bakteriyalar, viruslar va hokazolar kiradi. Ularni tekshirish uchun 3000 marta kattalashtirib ko’rsatadigan optik mikroskoplar va o’ndan yuzming martagacha kattalashtirib ko’rsatadigan elektron mikroskoplar ishlatiladi. Mikroorganizmlarning barchasini yagona atama bilan birlashtirib mikroblar deyish mumkin. Bu atamani fransuz olimi Seddilo 19 asrniing oxirida kiritgan. Bu fanning nomi ham fransuz olimi E. Dyuklo tomonidan taklif etilgan bo’lib, uchta grekcha so’zdan tarkib topgan: “mikros”- mayda, “bios”- hayot, “logos” - fan. Ya’ni mikrobiologiya. Ushbu fan nihoyatda mayda organizmlar – mikroblarning – morfologiyasi, fiziologiyasi, genetikasi, ekologiyasini, ularning hayvon, o’simlik va odamlar hayotidagi roli va ahamiyatini o’rganadigan fan.
Mikrooarganizmlar tabiatda juda keng tarqalgan: tuproq, suv, havo, osimliklar sirtida, hayvonlar va odamlar terisida ham ichaklarida, hayvonlarning teri qoplamida, atrof muhitning barcha predmetlarida. Mikroblar shaxta chuqurligi va dengiz tubida, bir necha o’n kilometr balandlikdagi stratosferada ham uchraydi.
Foydali va zararli mikroorganizmlar bor. Ba’zilari o’simlik qoldiqlari, hayvonlar jasadini chiritib, yerni tozalasa, ba’zilari o’simlik va hayvonlarda kasallik chaqirib, katta zarar yetkazadi.
Mikroorganizmlar tabiatda moddalar almashinuvida aktiv ishtirok etadi. Hazm qilish jarayonlarida ham, ayniqsa kavsh qaytaruvchilarda muhim ahamiyatga ega. Sigirlarning katta qornida mikroblar 3 kg ga yetishi mumkin.
Xalq xo’jaligining rivojlanishi, hayvon, odamlar va o’simliklar patologiyasida, infeksion kasalliklarning oldini olish va qarshi kurashish vositalarini yaratish, hatto tabiatning doimiyligini tutib turishida mikrobiologiya fanini ahamiyati nihoyatda katta.
Mikroblar dunyosining turli xilligi mikrobiologiyani qator bo’lim va yo’nalishlari ya’ni tarmoqlari farqlanishiga olib keldi.
Hozirgi vaqtda mikrobiologiya qator mustaqil yo’nalishlarga bo’lingan: umumiy, xususiy, tibbiyot, veterinariya, qishloq ho’jalik, texnik (sanoat), suv (dengiz), kosmik mikrobiologiya va h.k.
Jadval - 1