Mowzuk: Orfografiýany öwrenmegiň usullary Meýilnama

Orfografiýa düzgünleriniň üstünde işläň

• Düzgüniň düýp manysyny açýan çylşyrymly proses, düzgüniň aňlatmasyny öwrenýän okuwçylar , düzgüniň ýazuw tejribesine ulanylmagy setiriň esasy bölekleridir.

Düzgüniň düýp manysyny açmak, düzgüniň haýsy bölegini, haýsy sözlemi ýa-da grammatiki görnüşiň ýazuwy dolandyrýandygyny we haýsy nyşanlaryň alyp barýandygyny düşündirmegi aňladýar. Mugallym okuwçylary düzgün bilen tanyşdyrmak üçin material saýlanda bu esasy alamatlary göz öňünde tutmalydyr.

Düzgün aňlatmasy okuw kitabynda işlenýär. Okuwçylaryň düzgüniň mazmunyna düşünmegi möhümdir. Şonuň üçin okuw kitabynda düzgün böleklere bölünýär (aslynda okuwçylar bu meseläni maşk wagtynda ýerine ýetirýärler). Okuwçylar öwrenilen düzgüni mysallar bermek we dürli maşklar bilen täze dil materiallaryna, ýagny ýazuw praktikasyna ulanýarlar.

Düzgüniň üstünde işlemegiň usulyýeti, şol düzgüniň häsiýetine baglylykda saýlanýar. Mysal üçin, (-ma) goşulmasynyň ýazylyşyny dediktiw usulda öwredip bolýar. K atlaryň soňunda goşma söz ( goşulmak ) goşulýar -ka -q atlar bilen gutarýar -qa skaneriň maksadyna düşünmek üçin indukgiv düzgüni görnüşinde goşulýar .

Talyplar düzgüniň esasy ideýasyny tapawutlandyrmaga kömek edýän işleri ýerine ýetirseler, ony özleşdirmek has aňsat bolar. Çagalar belli bir material bilen işleýändikleri we seljerilende düzgüniň möhüm böleklerini tapawutlandyrýandyklary sebäpli, düzgüni aňsatlyk bilen özleşdirýärler. Mysal üçin bir zat, sözleriň, söz toparlarynyň, söz bölekleriniň aýdylyşyny we ýazylyşyny deňeşdirmek, okuwçylaryň akyl işjeňligini ýokarlandyrýar. Düzgüniň dyngy belgisini anyk görkezmek hem möhümdir. Mugallymyň soraglary düzgünde görkezilen möhüm nokady tapawutlandyrmaga kömek edýär. Bu soraglar hem öz gezeginde düzgüni düzýän meýilnama.

Düzgüne görä topar bolup işlemekden başga-da, okuw kitabyny ulanyp garaşsyz iş usulyny hem ulanmak bolýar.

Täze düzgüni özleşdirmekde öwrenilen bilimlere esaslanýar. Munuň üçin täze düzgün ozal öwrenilen düzgünler bilen baglanyşykly. Bu kontrast ýa-da deňeşdirme usulyny ulanýar we meňzeşlikler kesgitlenýär. Mysal üçin, infinitif goşulmasynyň ýazylyşyny özleşdirmekde, öň öwrenilen aýyplaýjy goşulmanyň ýazylyşy bilen deňeşdirilýär we infinitif goşulmasy atyň dolandyrylýandygyny görkezmek üçin kesgitlenýär işlik

Düzgüni bilmek, okuwçylaryň bu barada aýdyň düşünjesine baglydyr. Düzgüniň esasynda emele gelen aýdyň hyýal sözler bilen beýan edilýär. Şonuň üçin okuwçylardan düzgüni gury ýatda saklamagy talap edilmeli däldir, ýöne dogry söz ýazylyşynyň aýratynlyklary aýdyň material mysalynda gaýtadan düşündirilmelidir.