Mowzuk: Orfografiýany öwrenmegiň usullary Meýilnama

Talyplarda göçürmek endiklerini emele getirmegiň esasy düzgünleri:

1. Göçürmezden ozal göçürýän zadyňyzy okaň.

2. Her sözlemdäki sözleri bogunlara bölüň we bogunlara ýazyň.

3. Göçüren zadyňyzy asyl nusgasy bilen deňeşdiriň we ýalňyşlaryňyzy düzediň.

Göçürmek üçin sözler, sözlemler we kiçi tekstler ulanylýar.

Göçürip alyp boljak mugallymyň maksadyna baglylykda, ony okuwdan öň gördi; kyn ýazuw sözleri

yz ohlab okamagy öwrendi, söz tanamak maşklaryna esaslanyp näme üçin ýazylmalydygyny. Bu ussatlygyň näderejede emele gelendigini kesgitlemek üçin gözegçilik (barlamak) göçürmesi edilýär.

Göçürme maşklary grammatika, leksik ýa-da söz döretmek meseleleri bilen bilelikde ýerine ýetirilýär. Bu, ýazuw düzgünini nädip ulanmalydygy barada has gowy düşünje berer. Işiň tebigaty, orfografiki endikleriň emele gelmeginiň teoretiki esasy bolan grammatiki, fonetik bilimleriň işjeňleşmegini talap edýär. Mundan başga-da, çylşyrymly maşklar, orfografiýa bilen birlikde sözleýiş ösüş meselelerini ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär. Çylşyrymly maşklara mysallar:

1. Göçüriň. Esasy sözleri kesgitläň we ýadrosyny aýryň.

2. Taşlanan goşundylary boşadyň, goşundynyň nämedigini aýdyň; ýazuwyny düşündiriň.

3. Gaplaňda berlen sözlerden tekstiň mazmunyna laýyk gelýän sözi tapyň we göçüriň. Bu sözüň haýsy söz toparyna degişlidigini we nähili ýazylýandygyny düşündiriň.

4. Garyşyk sözlerden sözlem düzüň we ýazyň.

5. Tötänleýin berlen sözlemlerden baglanyşykly tekst ýazyň.

6. Saýlanyp göçürmek (berlen sözlemden ýa-da tekstden belli bir sözlemi göçürmek; atlardan, atlardan, sypatlardan we atlardan ybarat atlar we işlikler ýa-da söz düzümleri).

Diktant sözüň, sözlemiň, eşitmek arkaly kabul edilýän tekstiň ýazylmagydyr. Diktant okuwçylaryň dilden we ýazmaça sözleýişini we sowatlylygyny ösdürmekde möhüm rol oýnaýar. Talyp diktant prosesiniň gapdalynda ýalňyşlyk goýbermezlige synanyşýar. Onealňyşlyk olaryň ýalňyşlygy däl , leksik we grammatiki bilimler ogurlanmagyň derejesine bagly bolar. Orfografiýa düzgünleri grammatiki hadysalar bilen baglanyşykly. Şeýlelik bilen, başarnykly diktator gramyna ýazmak üçin - bellenen düzgünleri hem bilmeli.

Başlangyç synpda diktant üçin tekst saýlanyňyzda birnäçe ýörelgeler bar:

1. Tekst monolog görnüşinde bolmaly. Onda bölekler, sözlemler, giriş sözleri, aýratyn sözlemler, goşma sözlemler bolmaly däldir.

2. Tekstiň ululygy 1-4-nji synp okuwçylarynyň okamak tizligine esaslanmalydyr.

3. Tekstiň mazmuny çagalaryň durmuşy bilen baglanyşykly bolmaly.

4. Diktant teksti okuwçylara bu ýa-da beýleki zatlar barada bilim bermeli.

5. Saýlanan tekst ideologiki we çeperçilik taýdan ýokary bolmaly, çagalaryň duýgularyna täsir etmeli.

6. Tekst tebigatda öwrediji bolmaly.

7. Öwrenilen hadysanyň tekstde azyndan 5-6 gezek ýüze çykmagy. Maksatnama baglylykda diktatorlar iki görnüşde bolýar: