|
1.2.Xizmatning o’ziga xos xususiyatlari
Xizmat haqida gapirilganda aytish lozimki, u moddiy tovardan farq qiladi. Shu
sabali,
ko'plab tadqiqotchilar quyidagilarni o'z ichiga olgan xizmatlarning o'ziga
xos xususiyatlarini ta'kidlashni zarur deb hisoblashadi:
1) miqdoriy xususiyatlarning yetishmasligi;
2) sifatning beqarorligi;
3) xizmatlarning qat'iy emasligi;
4) bilvosita sifatni o'lchash;
5) xizmatning ijrochi va iste'molchidan ajralmasligi.
Yuqoridagi xususiyatlarga xizmatlarning boshqa xususiyatlarini qo'shish
mumkin:
o
Xizmatlarni taqdim etish xizmat ko'rsatuvchi va iste'molchi o'rtasidagi
sheriklik bilan tavsiflanadi. Ushbu faoliyatning natijasi foyda, foyda,
ayniqsa xizmatlarni iste'molchi uchun juda muhimdir, shu tufayli u
xizmat ko'rsatuvchi provayderning ishini bozor narxida to'laydi;
o
Iste'molchi ko'pincha xizmat ko'rsatish jarayonida bevosita ishtirok
etadi.
Biroq,
xizmatlarning
butun
turini
ishlab
chiqarish
iste'molchining ishtirokisiz mumkin;
o
Xizmatlar iste'molchisi ularning egasi bo'la olmaydi. Ammo bu
xizmat
ko'rsatiladigan
narsalarga
taalluqli
emas
(masalan,
ta'mirlangan televizor);
7
o
Xizmatlarni taqdim etish bu faoliyatdir, shuning uchun iste'molchilar
ularni olish va to'lashdan oldin xizmatlarni sinab ko'rish va baholash
mumkin emas;
o
Muayyan xizmat ma'lum bir foydalanish qiymatini faqat ma'lum bir
vaqt va joyda ifodalaydi, bu uning bozorda o'rnini bosish
imkoniyatlarini keskin cheklaydi.
Xizmatlar tovarlarning maxsus turi sifatida tobora turli xil shakllarga ega
bo‘lib bormoqda. Hozirgi vaqtda ilmiy adabiyotlarda turli xil mezonlar qo'llaniladi
va ularga muvofiq ravishda taklif etiladi. An'anaga ko'ra xizmat ko'rsatish sohasi
moddiy va nomoddiy xizmatlarni o'z ichiga oladi.
Moddiy xizmatlar moddiy ishlab chiqarishda yaratilgan foydalanish
qiymatlarini ko'chirishga yoki tiklashga qaratilgan. Bular yuk transporti, sanoat
kommunikatsiyalari, moddiy-texnik ta'minot va sotish, savdo, umumiy
ovqatlanish, poyabzal, kiyim-kechak, madaniy va maishiy buyumlarni ishlab
chiqarish va ta'mirlash bo'yicha xizmatlar.
Nomoddiy xizmatlarga ta'lim, sog'liqni saqlash, yo'lovchilar transporti,
madaniy-ma'rifiy muassasalar, jismoniy tarbiya va sport, davlat xizmatlari, maishiy
xizmat ko'rsatishning ayrim korxonalari (hammom, kir yuvish, sartaroshxona)
xizmatlari kiradi.
Mehmonxona biznesi aynan xizmatardan daromad qilishga yo‘naltirilgan
soha hisoblanadi. Mehmonxona asosan nomerlarini sotish va ovqatlantirish
xizmatidan foyda qiladi. Shu sohaga mos xizmatlarning o‘ziga xos xususiyati bu
4S qoidasi asosida tushuntiriladi.
Saqlanmaslik;
Sezilmaslik;
Sifatni doimiy emasligi
8
Iste‘mol va ishlab chiqarishning parallel bo‘lishi
Har biriga alohida izoh beradigan bo‘lsak;
Saqlanmaslik- moddiy ishlab chiqarishdan farqli ravishda xizmat ko‘rsatish
sohasining mahsulotini tayyor qilib omborxonaga qo‘yish mumkin emas. Bu
butunlay imkonsiz.
Sezilmaslik-moddiy tovardan farqli xizmatni ushlash, sezish mumkin emas.
Ya‘niy bunda xizmatning nomoddiyligi haqida so‘z boradi.
Sifatni doimiy emsligi- xizmat ko‘rsatishning asosiy omili inson hisoblanadi.
Inson esa kayfiyati , ishlash muhiti , mijozning ko‘rinishiga qarab turli xil shaklda
xizmat ko‘rsatishi umumkin. Bu esa o‘z navbatida xizmat ko‘rsatish jarayonidagi
turli o‘zgarishlarga sabab bo‘ladi, shu o‘rinda sifat o‘zgarishiga ham. Bundan
tashqari bu iste‘molchiga ham bog‘liq. Kim uchundir sifatli ko‘ringan xizmat
boshqa mijoz uchun haddan tashqari rasmiy yoki aksincha bachkana ko‘rinishi
mumkin.
Ishlab chiqarish va iste‘mol parallel amalga oshishi- birinchi xususiyatga
ko‘ra xizmatni saqlab bo‘lmasligi haqida aytib o‘tgan edim. Shu xususiyatning
mantiqiy davomi sifatida aytish mumkinki, xizmatlar shu vaqtta yakka shaxs
tomonidan ishlab chiqariladi ya‘niy taqdim etiladi va shu vaqtning o‘zida is‘temol
qilanadi. Ishlab chiqarish va iste‘mol parallel ravishda amalga oshadi. O‘rtada hech
qanday tashish , rekalama , saqlash va yana shularga o‘xshash xizmatlar mavjud
emas.
Aslida xizmatning o‘ziga xos xususiyatlari sifatida ko‘p narsani gapirishimiz
mumkin, lekin ularning hammasi ham alohida kategoriya emas. Ularni biri
boshqasini izohlaydi, to‘ldiradi va/yoki takrorlaydi. Har bir xizmat ko‘rsatish
turiga qarab xususiyatlar yana ko‘payishi uchun. Demak, bu borada yagona fikrda
to‘xtab qolishimiz noto‘g‘ri bo‘ladi.
9
Do'stlaringiz bilan baham: | 
