Mustaqil ish fosfor birikmalari va xossalari bajardi: Sayilov Saidorifxon

Fosforning (I) birikmalari. Fosforning (I) birikmalari qatoriga H3PO2 ni olish mumkin (27.16-rasm. Bu birikma gipofosfit kislota- H3PO2 yoki [PO2H2]- deb qarash kerak. H3PO2 rangsiz kristall (suyql. harorati 26,5 oC), =1,49 g/sm3, suvda yaxshi eriydi.

• Fosforning (I) birikmalari. Fosforning (I) birikmalari qatoriga H3PO2 ni olish mumkin (27.16-rasm. Bu birikma gipofosfit kislota- H3PO2 yoki [PO2H2]- deb qarash kerak. H3PO2 rangsiz kristall (suyql. harorati 26,5 oC), =1,49 g/sm3, suvda yaxshi eriydi.
• Agar fosfor ishqorlar ishtirokida qizdirilganda gipofosfit kislotaning tuzlari hosil bo‘ladi: 4P+3KOH+3H2O= 3KH2PO2+PH3 Gipofosfit kislota qizdirilganda disproporsialanish reaksiyasiga uchraydi: 2H3PO2= PH3+H3PO4
• Gipofosfit kislotaga kuchli oksidlovchilar ta’sir ettirilganda u qaytaruvchi bo‘lib oksidlanadi: H2HPO2 +4AgNO3+2H2O=H3PO4+4Ag+4HNO3 Qaytaruvchilar ishtirokida gipofosfit kislota oksidlovchi vazifasini bajaradi: 2 Zn +H2HPO2 +2H2SO4 = 2ZnSO4+PH3+2H2O
• Fosfor (III) birikmalari. Fosfit angidrid: P2O3 – oq kristall modda d=2,13; suyuql. harorati 23,8ºC; qaynash harorati 173ºC . P2O3-zaharli modda hisoblanadi. P2O3 uchuvchan modda. Uning molyar massasi P4O6 to‘g‘ri keladigan molekular kristall panjara (27.17-rasm) hosil qiladi.

Fosforning (V) birikmalari. P2O5 – oq kristall modda. U oson bug‘lanadi (bug‘lanish harorati 359 oC), va P4O10 tarkibli molekular kristall panjara hosil qiladi.

• Fosforning (V) birikmalari. P2O5 – oq kristall modda. U oson bug‘lanadi (bug‘lanish harorati 359 oC), va P4O10 tarkibli molekular kristall panjara hosil qiladi.
• P2O5 suv bilan shiddatli ta’sir etib fosfat kislota hosil qiladi. Shuning uchun undan gazlarni quritishda foydalaniladi. Agar fosfor(V) oksid sovuq suv bilan ta’sir etsa metafosfat kislota hosil qiladi: P4O10 +2 H2O = (HPO3)4 P2O5 ning issiq suv bilan ta’sirida pirofosfat kislota hosil bo‘ladi: P4O10 + 4H2O = 2H4P2O7 Agar P2O5 qaynoq kislota bilan ta’sirlashsa ortofosfat kislotaga aylanadi: P4O10 + 6H2O = 4H3PO4 P2O5 – asoslar va asosli oksidlar bilan fosfat kislota tuzlarini hosil qiladi. 6 NaOH + P2O5 = 2Na3PO4 + 3H2O
• 3BaO + P2O5 = Ba3(PO4)2 P2O5 - fosforni havoda to‘la yonishi natijasida hosil bo‘ladi. P4 + 5O2 = 2P2O5 Orto-, meta-, pirofosfat kislotalarning bir-biriga o‘tish sxemasi:
• -H2O -H2O 2 H3PO4  H4P2O7 2 HPO3 H3PO4 – kam miqdorda suv bilan aralashtirilganda siropsimon suyuqlik hosil bo‘ladi. Meta-, piro-, ortofosfat kislotalarning anionlarini farqlash uchun AgNO3 bilan reaksiyasidan foydalaniladi.