110
1. Luvr muzeyi.
2. orse muzeyi.
3. Pompidu markazi.
4. Versal saroyi.
5. o‘rta asr muzeyi.
6. Gime sharq san’ati muzeyi.
Luvr muzeyi
1694-yilda abbat J.B.Buazo Bezansondagi avliyo Vinsent cherkovi-
ga o‘zining kitoblar, medallar, tangalar, kartinalardan iborat to‘plamini,
o‘qish davomida barcha xohlovchilar uchun ishlatish mumkin bo‘lishi
sharti bilan taqdim qiladi. shu tarzda birinchi fransuz muzeyi paydo
bo‘ladi. Milliy mohiyatga ega bo‘lgan Luvr muzeyi oradan yuz yillar
o‘tgandan keyin qo‘zg‘alonlar jarayoni davomida tashkil qilindi.
Tarixga Luvr nomi bilan kirib kelgan saroy binolari kompleksi ko‘p
asrlar davomida qurildi. Luvrning qiyofasi XVII asrda paydo bo‘ladi.
Luvr fransuz qirollarining saroyi kabi nafaqat me’moriy
yodgor-
lik, balki eng mashhur muzeylardan biridir. U yerdan turli xildagi boy
kolleksiyalar o‘rin olgan: ossuriyaliklar saroyidan topilgan barelyef-
lar, Misr rangtasviri va b.
o‘rta asr qal’asi keyinchalik saroyga aylanib, XII asrda Filipp Av-
gust tomonidan qurilgan. keyinchalik
Luvr bir necha marta qayta
qurilib, o‘z tashqi ko‘rinishini o‘zgartirgan. Yillar o‘tib, qirollar
o‘zgargan. kimdir Luvrda yashagan, kimdir esa faqat ish olib bor-
gan. Lekin ularning hammasi saroy uchun o‘z davrida o‘zgartirishlar
kiritishgan. 1682-yil qirol saroyi Versalga o‘tkaziladi, hamma ishlar
to‘xtatiladi va Luvr tanazzulga yuz tutgan edi. 1750-yilda hattoki, bu
binoni buzib tashlash haqida ham so‘z borgan edi
52
.
Bu davrda “Kvadrat hovli” atrofida va Sena bo‘yida Luvrning
dabdabali korpuslari qad ko‘tarib, k.Perro loyihasi bo‘yicha mash-
52
Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 290 p.
111
hur sharq “kolonnada”si dunyoga keladi
hamda hashamatli zallar
bezatiladi. 1670-yillarda sh.Lebren loyihasi bo‘yicha qirollikning
shahar tashqarisidagi yangi ajoyib rezidensiyasi — Versalning qad
rostlashi munosabati bilan Luvr qurilishi to‘xtatiladi. 1682-yilda Lyu-
dovik XIV (1643–1715) bilan birga fransuz qirolligi ko‘chib o‘tadi.
Luvrdan Versalga fransuz qirolligining zallarini, galereyalarini bezab
turgan ko‘plab badiiy asarlar kolleksiyasi ko‘chiriladi. Bu davrga
kelib fransuz madaniy hayotiga aylanib ulgurgan Luvr bu bilan qash-
shoqlashib qolmadi.
Inqilobdan so‘ng, Luvr qurilish ishlari napaleon tomonidan olib
borilgan. 1871-yilda qasr zamonaviy ko‘rinishda edi. kolleksiyalarn-
ing tezda yig‘ilishi, bugungi kunda mashhur kolleksiyalar Fransisko
I ga tegishli bo‘lib, XVI asrda yig‘ila boshlagan. Bu kolleksiyalarni
Lyudovik XIII va Lyudovik XIV lar to‘ldirib kelishgan.
XVI-XVII asrlarda Genrix IV ning farmoyishiga binoan,
katta
galereyaning pastki qavatida mashhur rassomlar, haykaltaroshlar,
zargarlar, soatsozlar joylashtiriladi. Versaldan qirollik ko‘chib ket-
ganidan so‘ng, Luvrda Tasviriy san’at va haykaltaroshlik akademi-
yasi, Fanlar akademiyasi joylashadi. Luvrda akademik rassomlarning
ko‘rgazmalari o‘tkazila boshlaydi. Ammo
fransuz tojining mashhur
kolleksiyasi omma uchun yopiqligicha qoladi. 1750-yilda Lyuksem-
burg saroyida omma uchun haftasiga ikki kun uncha katta bo‘lmagan
ekspozitsiya tashkil qilinadi. Fransuz jamiyatida muzey tashkil qi-
lish zarurligi haqida fikrlar paydo bo‘la boshlaydi. Jamoatchilik fikri
ta’sirida Lyudovik XVI tomonidan tashkil qilingan davlat komissi-
yasida Luvrda milliy san’at muzeyi tashkil qilish g‘oyasi o‘rganib
chiqiladi. 1789-yilgi fransuz inqilobi yakka monarxiyani tugatadi va
milliy muzeyni Respublika davlati qaramog‘ida tashkil qiladi. Yangi
hukumat qonun asosida qirollik kolleksiyasini, cherkovni
hamda sur-
gun qilingan aristokratlarning mulklarini milliylashtiradi.
1792-yilning sentabrida konvent Luvrda Fransiya muzeyi tashkil
qilinishi to‘g‘risidagi qarorni qabul qiladi va u 1793-yil 10-avgustda
112
tomoshabinlar uchun ochiladi. Muzey kolleksiyasi ko‘payishida
napoleon I ning o‘rni beqiyosdir. har bir g‘alabasidan so‘ng, u, mil-
latdan san’at asari ko‘rinishida hadya talab etgan. Bugungi kunda
muzey katalogidan 400 mingdan ortiq eksponatlar o‘rin olgan.
Luvr kolleksiyasi ibtidoiy jamoa davridan boshlab davrma-
davr berilgan. shu orqali muzey ensiklopedik ilmiyligiga egadir.
1981-yildan repsublika prezidenti qarori tomonidan Luvr ta’mirlandi.
eng qadimiy qismi (bosh minoraning xarobasi) qayta tiklandi. na-
paleon hovlisida mashhur piramida paydo bo‘ldi, yangi zal va hov-
lilar orasidagi o‘zaro bog‘liqlik yaratildi. Piramida muallifi – xitoy
millatiga mansub amerikalik me’mor Yox Ming Pi
53
.
Versalda fransuz
maktabining maxsus muzeyi, Parij botanika
bog‘ida tabiiy tarix muzeyi, sen-Martin de shamp cherkovida ja-
hondagi birinchi fan va texnika muzeyi — san’at va hunarmandchilik
konservatoriyasi tashkil qilinadi. 1796-yilda Luvrda Respublika
san’at muzeyi, keyinchalik Markaziy san’at muzeyi paydo bo‘ladi.
Ammo bu muzeylardagi asarlarning joylashtirilishi, ularning saqlani-
shi talab darajasida emas edi. Bu omma orasida noroziliklarga sabab
bo‘la boshlaydi. XVIII asr muzeylar tarixida burilish davri bo‘ldi.
Madaniyatning buyuk ijodi insoniyatning estetik, ma’naviy va in-
tellektual tarbiyasida asosiy vosita ekanligi jamiyat dunyoqarashiga
o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. shu sababli yuz
yillikning ikkinchi yarmida
ommaviy muzeylar paydo bo‘lishi tabiiy holga aylanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
