Музейшунослик indd

 Introduction to Museology – the European Approach.Verlag Dr. Christian 
Muller-Strten. 1998, 30 p.

---

21
eramizdan oldingi 27–23-yillarda imperator Avgust tomonidan 
Metella galereyasi qayta qurilib, o‘z singlisi oktaviya nomi bilan 
atala boshlandi. Ushbu galereyada, shuningdek, kutubxona, maktab, 
faylasuflar  yig‘ilib  suhbat  quradigan  dargoh  ham  mavjud  edi.  Bu 
yerda Rimning eng bebaho san’at asarlari yig‘ilgan bo‘lib, o‘zining 
muhtashamligi va badiiy qiymati jihatidan o‘z zamonasining eng 
obro‘li galereyasi hisoblangan. Bu yerda Venera va kupidon haykal-
lari, Fespiy va Antifil tasviriy san’at asarlari namoyish etilgan. Shu-
ningdek, bu maskanda san’at asarlarini restavratsiya qilish ustaxonasi 
ham tashkil etilgan bo‘lib, ustaxonada Gay Asiniy Pollion sa’y-hara-
katlari bilan bir qancha san’at asarlari restavratsiya qilingan.
san’at asarlarini galereyalardan tashqari ibodatxonalarda ham to-
mosha qilish mumkin edi. Masalan, Baxt ibodatxonasida Rim sarkar-
dasi Lutsiy Mummiy tomonidan yig‘ilgan kolleksiya namoyish etil-
gan bo‘lib, bebaho san’at asarlari orasida Praksitel yaratgan san’at 
asarlari, jumladan, “Fespiadlar” va “Tespiadlar” haykallar to‘plami 
ham namoyish etilgan edi.
18
eramizdan oldingi I asrda Rimning eng boy kolleksiyalaridan biri 
kapitoliy oldida qurilgan yangi ibodatxonada joylashtirilgan edi. Ush-
bu kolleksiyadan o‘rin olgan haykallar, tasviriy san’at namunalari va 
boshqa nodir buyumlar ichida, shu jumladan, mashhur afinalik rassom 
nikiyning “Liber ota”, “Dionis” asarini, Zevskidning “Bog‘langan 
Marsiy” asarlarini hamda noyob ma’bud haykallarini uchratish mum-
kin edi. Yunonistonlik er.avv. IV-III asrlarda yashab ijod etgan mash-
hur haykaltaroshlar – evfranor, Briaksid, stennid, Piston va nike-ratlar 
tomonidan yaratilgan yunon xudolarining betakror haykallari mazkur 
kolleksiyaning bebaho javohirlari sifatida baholangan.
Dastabki davrda san’at asarlarining saqlanishiga javobgar shaxlar 
– ssenzor va edil, ya’ni zamonaviy til bilan aytganda, omborchi va 
hisobchilar bo‘lgan. Ular san’at asarlarning hisobi, saqlanish texni-
18
 
Introduction to Museology – the European Approach.Verlag Dr. Christian 
Muller-Strten. 1998, 30 p.

---

22
kasi va xavfsizligiga javobgar bo‘lishgan. Bunda ssenzorlar san’at 
asarlarining turi, qiymati va saqlanish o‘rnini belgilab, ularning hi-
sobini olib borishgan bo‘lishsa, edillar san’at asarlarining xavfsiz-
ligini, galereya yoki ibodatxona binosining umumiy ahvolini va bar-
cha xodimlarning o‘z vazifalarini qanday bajaryotganliklarini nazorat 
qilishgan. keyinchalik, Rim imperatori devonida maxsus lavozim 
-kuratorlik lavozimi joriy qilinadi. kuratorlar imperiyaning butun 
madaniy boyligini, ularning saqlanishi va foydalanilishini nazorat qi-
luvchi amaldor bo‘lib, ssenzor va edillar unga bevosita bo‘ysunuvchi 
xodimlarga aylanishdi.
Xulosa qilib aytganda, antik davrda kolleksiyalar to‘plash va 
kolleksionerlik faoliyatiga ilk tamal toshi qo‘yilib, Yevropa va jahon 
madaniyatida yangi sahifa ochdi. Antik davr kolleksionerlarining jon-
bozligi natijasida insonlar haqiqiy san’at asarlarining qiymati va qad-
riga yetishni, san’at asarlaridan madaniy va ma’naviy zavq olishni 
o‘rganishdi. san’atdan estetik qarashlari yuksalishi natijasida butun 
Rim  imperiyasi  xalqi jahon  miqyosida keng  fikrli  va  dunyoqarashi 
o‘zga bo‘lgan ulkan sivilizatsiya – yangi madaniyat yarata oldi.

---

23