Namangan muxandislik-pedagogika

Asinxron harakatlantirgichlarni boshqarish. Qisqa
tutashtirilgan rotorli asinxron dvigatelni boshqarish sxemasi rasm 11-
7 da ko’rsatilgan. Asinxron dvigatelni ishga tushirish uchun uzgich
(U) ulanib ishga tushirish knopkasi (IT) bosiladi. Bunda liniya kontaktori (K) ishga tushib u bosh
zanjirdagi kontaktlarini (K) tutashtiradi va asinxron dvigatel elektr tarmog’iga ulanib harakatga keladi.
AD ni elektrodinamik usulda tormozlash uchun to’xtatish knopkasi (T) bosiladi. Bunda boshqarish
zanjiridagi kontaktor (K) elektr tarmoqdan uziladi, natijada, uni bosh zanjirdagi kontaktlar dvigatelni
elektr tarmoqdan ajratadi. To’xtatish knopkasi (T) bosilganda uni blok kontakti (T1) tormozlash
kontaktorini (KT) tarmoqqa ulaydi, uni kontaktlari stator chulg’amini o’zgarmas tok manbasiga ulab,
dvigatelni elektrodinamik rejimga o’tkazadi. Bunda tormozlash kontaktori yakoriga o’rnatilgan
mayatnikli vaqt relesi ishga tushib ma'lum (o’rnatilgan to’xtatish vaqti) kutish vaqtidan so’ng uni KT
kontakti tormozlash kontaktorini elektr tarmog’idan ajratadi. Sxemaga dvigatelni qisqa tutashuv, o’ta
yuklanish va qizishdan himoya apparatlari kiritilgan.

Sinxron dvigatellarni boshqarish. Sinxron dvigatellarni PN 7401 rusumli boshqarish stantsiyasini sxemasi rasm 11-8 da keltirilgan. Bunday stantsiyalar quvvati 50 dan 400 kVt, kuchlanishi 220, 380 va 500 V bo’lgan sinxron dvigatellarni ishga tushirish va to’xtatishda fo ydalaniladi.
SD ni ishga tushirish IT knopkasini bosish bilan amalga oshiriladi, bunda tezlashtirish kontaktori TK ulanadi va SD energiya tarmog’iga R1 rezistor orqali ulanadi. Ishga tushirish toki ta'sirida rele (RT) ishga tushadi, o’z navbatida u liniya kontaktori zanjirini ulashga tayyorlovchi vaqt relelarini (RV1, RV2) ulaydi. SD harakatga keladi, uni qo’zg’atish chulg’ami zanjiriga rezistor (R3) orqali qo’zg’atish toki beriladi. SD stator chulg’ami zanjiridagi tok rele PI ni sozlash tokidan kamayganda rele yakorini qo’yib yuboradi va RV1 vaqt relesi energiya ta'minotidan uziladi. Buning natijasida ma'lum vaqtdan so’ng (releni kutish vaqti) kontaktor (K) ulanadi va SD ni elektr tarmog’iga to’g’ridan-to’g’ri ulanishini ta'minlaydi.

Rasm 11-7. Qisqa tutashtirilgan rotorli AD ni boshqarish sxemasi.