Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti kimyo metallurgiya fakulteti

Nazorat uchun savollar:
1. Maydalash deb nimaga aytiladi?
2. Maydalash darajasi nimani koʻrsatadi?
3. Boʻlaklarning oʻrtacha diametrini aniqlash nima uchun zarur?
4. Boʻlaklarning chiziqli oʻlchamini aniqlash usullari.
5. Boʻlaklarning diametrini aniqlash usullari.
3-Tajriba ishi
Mavzu: Yanchish apparatlarda rudalarning yanchilish darajasini aniqlash (2soat)
Ishdan maqsad: Rudalarning qattiqligini, yanchilish darajasini va yanchuvchi uskunalarning tuzilishini oʻrganish.
Ishni bajarish uchun qisqacha nazariy maʼlumotlar
Yanchish jarayoni rudani boyitishdan oldingi tayyorlash jarayoni hisoblanadi. Boyitish usuliga qarab rudalar 10 – 20 mm dan 0,1 – 0,04 mm yiriklikkacha yanchiladi.
Dastlabki va yanchilgan maxsulotlar tarkibidagi eng katta boʻlaklarning nisbati yanchish darajasi deb ataladi.
Yanchish darajasi chiziqli (i=db/do) va hajmiy (i=vb/vo) yanchish darajalariga boʻlinadi. Bu yerda “b” va “o” indekslari boshlangʻich va oxirgi oʻlcham va xajmni koʻrsatadi.
Amalda eng katta boʻlaklarning oʻlchami sepiluvchi maxsulot oʻtuvchi elak koʻzining oʻlchami bilan belgilanadi. Bunda elak koʻzining shakli dastlabki va yanchilish maxsuloti uchun bir xil boʻlishi kerak (dumaloq, kvadrat, toʻgʻri toʻrtburchak va x.k.).
Rudali jismni kerakli oʻlchamgacha maydalash va yanchish ezilish, ishqalanish, zarba, kesilish va h.k. usullar bilan amalga oshirilishi mumkin.
1. Ezilish–jismni ikki tarafdan berilayotgan maydalovchi yuza orasida parchalanishi (3.1-rasm, a).
2. Uzilish–jismni maydalovchi yuza tigʻlari taʼsirida boʻlaklarga parchalanishi (3.1-rasm, b).
3. Ishqalanish–jismni bir–biriga qarama–qarshi harakatlanuvchi ikki maydalovchi yuza orasida parchalanishi (3.1-rasm, s).
4. Zarba–jismni qisqa taʼsir etuvchi dinamik kuch taʼsirida parchalanishi. Bunday parchalanishning taʼsiri zarba kuchining kinetik energiyasiga bogʻliq. Zarba siqiq va erkin zarbaga boʻlinadi. Siqiq zarbada jism ikkita maydalovchi yuza orasida parchalanadi. (3.1-rasm, j).
5. Erkin zarbada jismning parchalanishi uni tegirmonning ishchi organi bilan yoki boshqa jism toʻqnashuvi natijasida (3.1-rasm, z) yuz beradi.
Sanoatda maydalash uchun “ezilish” usuli boʻyicha ishlovchi jagʻli maydalagichlar, “ezilish va ishqalanish” boʻyicha ishlovchi konusli maydalagichlar; yanchish uchun “siqiq zarba” usuli boʻyicha ishlovchi sharli tegirmonlar, “erkin zarba” usuli boʻyicha ishlovchi oʻziyanchuvchi tegirmonlar va h.k.lar ishlatiladi.