Neft alkanlari Gaz holatidagi parafin uglevodorodlar

1.7.4. Nitrolash

Metan nitrat kislota yoki NO₂ ta'sirida taxminan 500⁰C da nitrolanadi:

CH₄ + HNO₃  CH₃NO₂ + H₂O
nitrometan
Nitrometan erituvchi sifatida hamda portlovchi modda sintezida ishlatiladi.
Konovalov usuli bo`yicha alkanlar nitrolansa (140<sup>0</sup>C, HNO<sub>3</sub>) uchlamchi C-H bog`idagi vodorod ikkilamchiga nisbatan osonroq almashadi. Ikkilamchisi esa birlamchiga nisbatan osonroq almashadi.

1.7.5. Galogenlash

Alkanlarni galogenlash jarayoni radikal zanjir reaksiyasiga mansubdir.

Galogenlashning uch turi mavjud:
1. Termik.
2. Fotokimyoviy.
3. Initsirlangan.
Qo`zg`atilgan holatdagi galogen atomi normal alkandagi vodorodni siqib chiqarish hususiyatiga ega.
1940 – yilda Dyuma tomonidan ushbu reaksiya ochilgan bo`lib:

Hosil bo`lgan xlor radikali uglevodorod bilan reaksiyaga kirishib zanjirni davom ettiradi:

Cl^¾ + RH → RCl + H^¾; R^¾ + Cl₂ → RCl + Cl^¾
Reaksiya zanjirining uzunligi texnik mahsulotni xlorlashda o`nlab yoki yuzlab bo`g`imlarni tashkil qiladi. Gaz fazada xlorlashda zanjir uzilishi nasadkada yoki reaktor devorida ketadi.
C l^{¾ devor} Cl ads.

Uglevodorodlarni suyuq fazada xlorlashda kvadratik zanjir uzilishi vujudga keladi (erkin radikallarda):

Xlor hosilalari reaksiyalarida uzilish xlor atomida ketib
2Cl → Cl₂ yoki chorraha yo`li bilan R + Cl → RCl hosil bo`ladi.
Metanni xlorlash sanoat miqyosida olib boriladi. Hamma alkanlar xlorlanadi va bromlanadi. Xlorlash mahsulotlari bo`lgan CH<sub>3</sub>Cl, metilen xlorid, xloroform, ССl<sub>4</sub> keng ishlatiladi. To`yingan uglevodorodlarni yodlash amalda mumkin emas. Biroq ularni to`g`ridan-to`g`ri ftorlash mumkin.

1.7.6. Sulfurlash

P arafinlar sekin-asta qizdirilganda sulfurlanib sulfokislota hosil qiladi. Ushbu reaksiya uchlamchi uglerod atomli parafinlarda yaxshi ketadi.