Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti fizika va matematika fakulteti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
FIZIKA VA MATEMATIKA FAKULTETI
Fizika va astronomiya ta’lim yo’nalishi
Guruh 101 kechki
Tolibi_Mardonaqulov Panji Umonovich
Mexanikafanidan
MUSTAQIL TA’LIMI
Mavzusi
Suyuqliklar mexanikasi mavzusida prizintatsiya tayyorlash
Fan o'qituvchisi: Barotov Muslim U.
Fizika fanlari nomzodi
2022
Suyuqliklar mexanikasi
Reja:
1.Suyuqlik bosimi.Paskal qonuni.
2.Arximed kuchi.
3.Suyuqlik oqimi.Uzluksizlik tenglamasi.
4.Bernulli tenglamasi.
5.Torichelli formulasi.
6.Oqim reaktsiyasi.
Suyuqlik Qattiq jismdan farkli ravishda uz formasini uzgartirilishiga tuskinlik kila olmaydi. Ammo uni molekulalari orasidagi masofa tashqi bosim ta’sirida uzgarishsiz koladi. Molekulalar orasidagi aloka kuch jismlardagiga nisbatan kichik bo’lgani uchun Suyuqlik uzi kuyilgan idish formasini egallaydi va Yerkin sirtiga ega bo’ladi.SHu Yerkin sirtiga ta’sir etuvchi kuchlar hamma yunalishlar buyicha tik yunalgan bulsa, Suyuqlik muvozanatda bo’ladi. SHunday muvozanatlikda turgan Suyuqlik ichiga ΔS yuzali yupka plastinka tushirsak, uni ikkala tomonidan Suyuqlik plastinka yuzalariga kuchlar bilan ta’sir kiladi. Plastinka qanday joylashganidan kat’iy nazar bu kuchlar modul buyicha bir-biriga teng bo’lib, yuzaga tik yunalgan bo’ladi. Plastinka tinch turadi. Agar xayolan shu kuchlarni birini yuk deb faraz kilsak, muvozanatlik buziladi va Suyuqlik harakatga keladi. Xakikatda esa bunday xolni amalga oshirib bulmaydi. Bu esa Suyuqlik ichidagi ichki aloka kuchlarini yig’indisi nolga teng bo’lishini kursatadi. Suyuqlikda ajratib olingan ΔS yuzaga ta’sir etuvchi kuch ΔF ni shu ΔS yuzaga nisbati bosim deb ataladi.
Bundan dF = pdS yozishimiz mumkin.
Bu yerda
bosim deyiladi va skalyar kattalikdir.
Agar F = 1 H, S = 1 m2 bulsa, 1 Pa = 1N / 1m2
Texnikada bosim birligi qilib texnik atmosfYera 1 at = 1 kG / 1sm2 = 105 Pa
Fanda fizik atmosfera (atm) birligi bor. 1 atm = 760 mm Ng ust.=13,6 G/sm2 = 1,033 kG/sm2 = 1,013 • 105 Pa
Suyuk (yoki gaz) jismlar muvozantda bo’lganda bosim Paskal qonuniga buysunadi.
Tinch turgan Suyuqlik (gaz) ning istalgan joydagi bosimi hamma yunalishlarda bir xilda bo’ladi yoki butun xajm buyicha bir xilda uzatiladi.
Suyuqlikka tashqi kuchlardan tashqari uning xajmini har bir bo’lagiga og’irlik kuchi ham ta’sir etib turadi
.
Muvozanatda turgan Suyuqlik ichida yuzasi S va balandligi h bo’lgan tik silindrni xayolan ajrataylik.