Noorganik va analitik kimyo

Kumush nitrat bilan reaksiyasi. Kumush nitrat natriy yoki ammoniy sulfid bilan Ag₂S qora cho‘kmasini hosil qiladi. Bu cho‘kma ammiakda erimaydi, lekin 2 n HNO₃ kislotasida isitish natijasida eriydi.
Kuchli kislotalar bilan reaksiyasi. Sulfidlarga kuchli kislotalar (H₂SO₄, HCl)ning ta’siri natijasida vodorod sulfid H₂S ajralib chiqadi:
S^2- + 2H⁺ = H₂S
Uni xididan yoki qo‘rg‘oshin atsetati eritmasi bilan ho’llangan filtr qog‘ozniing qorayishidan aniqlash mumkin:
H₂S + Pb²⁺ = PbS ↓ + 2N⁺
Ish tartibi:
Probirkaga 3-4 Na₂S yoki (NH₄)₂S eritmasidan olib, ustiga teng hajmda H₂SO₄ yoki HCl eritmasidan soling. Ajralib chiqqan H₂S ni qo‘rg‘oshin atsetat bilan ho’llangan qog‘ozini tutib, uni qorayishini kuzating.
Kadmiy tuzlari bilan reaksiyasi. Sulfid tuzlari kadmiy kationi bilan kislotali yoki neytral sharoitda sariq cho‘kma hosil qiladi:
S^2- + Cd²⁺ = CdS↓
Ish tartibi:
Probirkaga 1-2 tomchi sulfid tuzi eritmasidan olib, ustiga 2-3 tomchi kadmiy eritmasidan tomizing, cho‘kma hosil bo‘lishini kuzating.
Natriy nitroprussid bilan reaksiyasi. Ammiakli sharoitda sulfid ionlari natriy nitroprussid Na₂[Fe(CN)₅NO] bilan qizil-binafsha rangli kompleksni beradi:
S^2- + [Fe(CN)₅NO]^2- = [Fe(CN)₅NOS]^4-

4

2

3
Reaksiyaga SO₃^2-, SO ^2- i S O ^2- ionlari xalaqit bermaydi. Bu reaksiyadan
organik birikmalar tarkibidagi oltingugurtni aniqlashda qo‘llanadi.
Ish tartibi
Probirkaga yangi tayyorlangan ammoniy sulfid eritmasidan 2-3 tomchi olib, 3-5 tomchi ammiak va 1 tomchi natriy nitroprussid qo‘shiladi. Rang hosil bo‘lishini kuzating.

II GURUH ANIONLARINING ANALITIK REAKSIYALARI

2. 
   jadval
   

Reagentlar	Cl^-	Br^-	I-	S2-
^AgNO3^(HNO3 ishtiroki) kumush tuzlarining ^NH4^OH ga munosabati	oq cho`kma AgCl Kompleks birikma hosil kilib eriydi	Och-sarg`ish ch`kma AgBr sezilarli darajada eriydi	Sariq cho`kma AgI Amalda eriymaydi.	qora cho`kma ^Ag2^S Erimaydi.
Kuchli oksidlovchilar ^(KMnO4^,^K2^Cr2^O7^,^MnO2^)	^Cl2 Ajraladi.	^Br2 Ajraladi.	^I2 Ajraladi.	S ajraladi.
Xlorli suv (benzol ishtirokida)		^Br2 ^ning^qizil-qo`ngir rangi	^I2 ^ning binafsharangi
^NaNO2 ^yoki^KNO2 ^(H2^SO4 ^ishtirokida)			Ajraladi kraxmalning ko`karishi
^Pb(CH3^COO)2			Tillarang ^kristallar-PbI2
HCl(15% li)				^H2^S ajraladi(palag`da qolgan tuxum hidi)
Natriy nitroprussid ^Na2^[Fe(CN)5^NO]				^Na2^[Fe(CN)5^NOS] binafsha rangli

IKKINCHI ANALITIK GURUHI ANIONLARIGA XOS BO`LGAN XUSUSIY REAKSIYALAR

2. 
   jadval
   

Ion	Reagent	Reaksiyaning molekulyar va ion tenglamasi	Ilova
Cl^-	^AgNO3	Cl^—ionlarning analitik reaksiyalari ^NaCl+ AgNO3^=^^AgCl+NaNO3 Na^+ + Cl^- + Ag^+ + NO ^- = AgCl + Na^++ NO ^- 3 3 Cl^-+Ag^+=AgCl	Oq suzmasimon ^cho`kma, NH4^OH Na2^S2^O4 ^lardaeriydi
Cl^-	^H2^SO4	^NaCl+ H2^SO4^= NaHSO4 ^+HCl^Cl^-+H^+=HCl	Quruq xoldagi xloridlardan HCl gaz xolida ajraladi, hidli, ho`llangan ko`k lakmusni qizartiradi.
Cl^-	^KMnO4 ^H2^SO4	^10HCl + 2KMnO4 ^+ 3H2^SO4 ^= 2MnSO4 ^+ K2^SO4 ^+ 8H2^O +^^5Cl2 ^10Sl- + MnO4 ^+ 8H = Mn + 4H2^O +^^5Cl2 - + 2+	Eritma rangsizlanadi
Br^-	^AgNO3^, Zn	Br^-ionlarining analitik reaksiyalari^. ^NaBr + AgNO3 ^= AgBr^^+ NaNO3 Na^+ + Br^- + Ag^+ + NO ^- = AgBr+ Na^++ NO ^- 3 3 Br^-+Ag^+= AgBr ^2AgBr + Zn= ZnBr2^+2Ag^	Oq cho`kma, AgBr cho`kmaga Zn bo`lakchasi qo`shganda yaltiroq Ag qaytaradi.
Br^-	^H2^SO4 kons.	^KBr+H2^SO4^=KHSO4^+HBr^K^++Br^-+2H^++SO ^2-=KHSO +HBr 4 4	Quruq bromidlarga ^H2^SO4 ^ta'sir ettiril-ganda HBr gaz ajralib chiqadi.
J-	^AgNO3	J^—ionlarining analitik reaksiyalari ^KJ+ AgNO3^=AgJ^^+KNO3 K^+ + J^- + Ag^+ + NO ^+ = AgJ+K^+ + NO ^- 3 3 J^- + Ag^+ = AgJ	sariq cho`kma ^HNO3 ^va ammiakdaeriydi.
J-	^Pb(NO3^)2	^2KJ+ Pb(NO3^)2 ^=^^PbJ2 ^+ 2KNO3 2K^+ + 2J^- + Pb^2+ + 2NO ^-= PbJ + 2K^+ + 2NO ^- 3 2 3 ^2J-+Pb2+=^^PbJ2	Tillarang kristall cho`kma
SCN^-	^Hg(NO3^)2	SCN^—ionlarining analitik reaksiyalari^. ^2NH4^SCN + Hg(NO3^)2 ^=^^Hg(SCN)2 ^+ 2NH4^NO3 ^2SCN-+ Hg2+=^^Hg(SCN)2	Oq cho`kma, ortiqcha reagentda erib, kompleks birikma hosil qiladi.
SCN^-	^FeCl3	^3NH4^SCN + FeCl3 ^= [Fe(SCN)3^] + 3NH4^Cl ^3SCN-+Fe3+ = [Fe(SCN)3^]	Eritma qizil rangga o`tadi.
SCN^-	^AgNO3	^2NH4^SCN+ AgNO3^=^^AgSCN+NH4^NO3 SCN^-+Ag^+=AgSCN	Oq cho`kma.
^[Fe(CN)6^]4-	^FeCl3	^[Fe(CN)6^]4-- ionlarining analitik reaksiyalari. 4FeCl3^+3K4^[Fe(CN)6^]=^^Fe4^[Fe(CN)6^]3^+12KCl ^4Fe3++3[Fe(CN)6^]4-=^^Fe4^[Fe(CN)6^]3	pH=7, ko`k tusli berlin lazuri,cho`kma.

^[Fe(CN)6^]4-	^AgNO3	^4AgNO3^+K4^[Fe(CN)6^]=^^Ag4^[Fe(CN)6^]+4KNO3 ^4Ag++[Fe(CN)6^]4-=^^Ag4^[Fe(CN)6^]	Oq cho`kma.
^[Fe(CN)6^]4-	^CuCl2	^2CuCl2^+K4^[Fe(CN)6^]=^^Cu2^[Fe(CN)6^]+4KCI ^2Cu2++[Fe(CN)6^]4-=^^Cu2^[Fe(CN)6^]	Qizil-qo`ng`ir cho`kma.
^[Fe(CN)6^]3-	^AgNO3	^[Fe(CN)6^]3-- ionlarining analitik reaksiyalari 3AgNO3^+K3^[Fe(CN)6^]=^^Ag3^[Fe(CN)6^]+3KNO3 ^3Ag++[Fe(CN)6^]3-=^^Ag3^[Fe(CN)6^]	To`q sariq cho`kma ^NH3 ^da eriydi.
^[Fe(CN)6^]3-	^ZnCI2	^3ZnCI2 ^+ K3^[Fe(CN)6^] =^^Zn3^[Fe(CN)6^] + 6KCI ^3Zn2+ + [Fe(CN)6^]3 -=^^Zn3^[Fe(CN)6^]	Sariq cho`kma.
^[Fe(CN)6^]3-	^FeCl2	^3FeCl2^+ 2K3^[Fe(CN)6^] =^^Fe3^[Fe(CN)6^]2 ^+ 6KCl ^3Fe3+ + 2[Fe(CN)6^]3 - =^^Fe3^[Fe(CN)6^]2	pH  7, ko`k tusli trunbul ko`ki cho`kmasi

3. Cl^-, Br, J^- ionlari aralashmasidan ularni aniqlash

1. 
   Cl^- ionini aniqlash. Probirkadagi 3-5 tomchi tekshiriluvchi eritma ustiga 0,5ml 2n HNO₃ kislota va to‘liq cho‘kma hosil bo‘lgunicha tomchilatib AgNO₃ eritmasidan solinadi. Cho‘kmani sentrifugalab ajratiladi va to‘yingan (NH₄)₂CO₃ eritmasi bilan ishlanadi. Bunda AgCl cho‘kmasi erib, eritmaga ammiakatli kompleks xolida o‘tadi. Eritma ikki qismga bo‘linadi. Birinchi qism eritmaga konsentrlangan nitrat kislota, ikkinchisiga esa KJ qo‘shiladi. Eritmaning birinchi qismida oq, ikkinchi qismida esa sariq cho‘kmaning hosil bo‘lishi xlorid ionining borligini ko‘rsatadi.
   
2. 
   J^- va Br^- ionlarini aniqlash
   

Probirkadagi 2-3 tomchi tekshiriluvchi eritmaga 5-6 tomchi xloroform tomiziladi va aralashtirilib turib, yangi tayyorlangan xlorli suv solinadi. Agar eritmaning organik qatlami binafsha rangga bo‘yalsa, u xolda tekshiriluvchi eritmada J^- ionlari borligini ko‘rsatadi. Shu probirkaning ustiga tomchilatib xlorli suvdan mo‘lroq qo‘shilganda, molekulyar yod rangsiz, yodat ionigacha oksidlanadi, natijada organik qatlamdagi sariq yoki olov rangda molekulyar brom borligi ma’lum bo‘ladi

2. 
   jadval
   

		Cl^–, Br^–, I^–
Bosqichning t/r	Analiz bosqichlari
1	^Boshlang’ich eritmaning alohida-alohida ulushiga HNO3 ^bilan nordonlashtirilgan AgNO3 ^ta’sir ettirib Cl–, Br–, I–,ionlarini cho’k-tirish: Cl^– ⎯^A⎯^g^N⎯^O^3⎯^; ^H^N⎯^O⎯^3 AgCl↓ Br^– ⎯^A⎯^g^N⎯^O^3⎯^; ^H^N⎯^O⎯^3 AgBr↓ I^– ⎯^A⎯^g^N⎯^O^3⎯^; ^H^N⎯^O⎯^3 AgI↓ Sentrifugalab cho’kma ajratiladi. Sentrifugat analiz qilinmaydi.
2	^1 cho’kmaga 12% li (NH4^)2^CO3 ^eritmasi ta’sir ettirb, Cl– ionlarini ajratish: ^AgCl^↓^⎯^(^⎯^N^H^⎯^4^)^2^⎯^C^O^⎯^3^,^1^⎯^2^⎯^%^^[A^g^(NH3^)2^]^+^,^C^l^–Sentrifugalab AgBr, AgI cho’kma ajratiladi va analiz qilinmaydi.
3	^2 sentrifugatga HNO3 ^eritmasi ta’sir ettirib, Cl– ionlarini ^t^o^p^i^s^h^:^[^A^g^(NH3^)2^]^+^,^C^l^–^⎯^H^⎯^N^O^⎯^3^^AgCl↓
4	Boshlang’ich eritmaning alohida ulushiga xloroform ishtirokida xlorli suv ta’sir ettirib, I^– va Br^– ionlarini topish: ^I^–^⎯^C^⎯^l^2^^I2 (xloroformli qatlam qizg’ish-binafsha rangga bo’yaladi) ^B^r^–^⎯^C^⎯^l^2^^B^r2 (xloroformli qatlamning qizg’ish - binafsha rangi yo’qoladi va zarg’aldoq rang paydo bo`ladi)

GALOGENID-IONLAR ARALASHMASINING SISTEMATIK ANALIZ BOSQICHLARI
1-sxema