Nutqi tо‗liq rivojlanmagan bolalar idrokining psixologik rivojlanish mazmuni

2.2. Nutqi tо„liq rivojlanmagan bolalar bilish jarayonining xolatini tekshirish 
metodikasi. 
 
Nutqi tо‗liq rivojlanmagan bolalarning bilish faoliyatini rivojlanish darajasini 
tekshirish uchun biz 5-6 yoshdagi bolalarni psixologik tekshirishda qо‗llaniladigan 
metodikalardan foydalangan holda tekshirdik. Eksperimental tekshirish jarayonida 
nutqi tо‗liq rivojlanmagan bolalarning idrok va xotira xususiyatlarini о‗rgandik. 
Bunda idrok xususiyatlarini о‗rganish maqsadida quyidagi metodikalardan 
foydalandik: 
1-topshiriq: «Kesma rasmlarni birlashtirish» metodikasi. 
Bu metodika orqali idrokning rivojlanish darajasi, kо‗ruv – fazoviy analiz va 
sintezi, kurgazmali-harakatli tafakkurning shakllanganligi tekshirildi.
 
Jixoz: tо‗liq va kesma rasmlar tо‗plami. Rasmlar uchtaga, tо‗rttaga kesilgan.
О‗tkazish usuli: Tekshiruv о‗tkazuvchi bolaga kesma rasm qismlarini kо‗rsatib, 
unda qanday predmet tasvirlanganligini aytmaydi. Sо‗ng kо‗rsatma beriladi: rasmni 
tо‗liq qilib yig‗ib ber. Agar bola topshiriqni tushunmasa, tо‗liq rasm shakli 
kо‗rsatiladi va kо‗rsatma qayta takrorlanadi yoki kesma rasm yig‗ilib yana qismlarga 
ajratiladi. 

---

28 
Agar bu yordam samarasiz bо‗lsa, bolaga rasm qismlaridan tо‗liq rasmni yig‗ish 
ketma-ketligi taxminiy yо‗naltirish orqali о‗rgatiladi. Shundan sо‗ng boladan ushbu 
rasmni yana bir bor yig‗ib berish sо‗raladi va boshqa variant taklif etiladi.
2. «Yetishmaydigan qismlarni aniqlash» metodikasi. 
Ushbu metodika idrok hamda ixtiyoriy diqqatni tekshirishga mо‗ljallangan. 
Jixoz: Buyumlarning ba‘zi bir qismlari chizilmagan rasmlar. 
О‗tkazish usuli: tekshiruvchi bolaga rasmni kо‗rsatadi, sо‗ng «Mana bu rasmni 
kо‗ryapsanmi? Diqqat bilan qarab, rasmdagi buyumning yetishmaydigan qismini 
topishga harakat qilib kо‗rchi». Agar bola yetishmaydigan qismni topishga qiynalsa 
yо‗naltiruvchi savollar berilishi mumkin. Masalan, «Bu faysi hayvon?», «Uning 
nechta oyog‗i bor?» va xokazo. Bola topshiriqni bajarsa, о‗nga aniqlashtiruvchi savol 
beriladi,ya ‗ni, yetishmaydigan qismning nomi sо‗raladi. Undan sо‗ng keyingi 
rasmlar kо‗rsatiladi.