O z b e k is t o n r es p u b L i k a s I o liy

PE D A G O G IK A N IN G   B O SH Q A   FA N L A R   B IL A N   A L O Q A SI 
VA  P E D A G O G IK A   F A N L A R I  TlZIiMI
Pedagogika  fani  yakka  holda  m ukam mallikka  erisha  olmaydi. 
U  ham  boshqa  fanlar  kabi  ijtimoiy  fan  yutuqlaridan  foydalanadi 
va  m azm unan  boyib  boradi.  Hozirgi  kunimizda  umumbashariyat 
tomonidan  yaratilgan  bilimlar  va  kelajak  haqida  m a ’lumot  beruvchi 
nazariyalar  m a ’lum  darajada  pedagogika  fani  uchun  manba  b o ‘lib 
xizmat  qiladi.  Boshqa  fanlar kabi  pedagogika  ham  har  bir  insonning 
ijtimoiy  kamolotga  erishishiga  xizmat  qiladi.
Tabiat  va jam iyatning  rivojlanishi  qonuniyatlariga  asoslanadi  va 
o ‘zi  ham  ijtimoiy  fan  sifatida  rivojlanib  boradi.  Shu  sababli  u  falsafa, 
tarix,  iqtisod,  psixologiya,  sotsiologiya,  etika  va  estetika  kabi  fanlar 
bilan  uzviy  bogMangandir.
M a ’lumki,  har  bir  o ‘qituvchi-tarbiyachi,  o ‘quvchi  o ‘z  ona  yurti 
tarixini  yaxshi  bilm og‘i  lozim.  T a ’lim-tarbiya  tarixi,  pedagogika 
tarixi  fanidan  xabardor  b o ‘lmay  turib,  o ‘qituvchilik  qilishi  mumkin 
emas.  Pedagogika  nazariyasini  chuqurroq  anglash  uchun  uning 
o ‘tmishdagi  taraqqiyot  y o ‘lini  bilishi  kerak.
0 ‘qituvchi-tarbiyachi  o ‘quvchilarga  bilim  berish,  tarbiyalash 
m aqsadida  unga  tizimli  t a ’sir  k o ‘rsatadi.  Bunda  u  psixologiya  va 
ijtimoiy  omillarga  asoslanadi.
M a ’lum  m a ’noda  psixologiya  turkumidagi  fanlarni  ham  peda­
gogik  fanlar  tizimiga  kiritish  mumkin.
Etika  va  estetika  fanlari  pedagogikaning  tarbiya  nazariyasi 
bo ‘limi  b o ‘yicha  m a ’lumot  beradi.  Bu  fan  o ‘quvchining  xulqi,  odobi 
m e ’yorlarini  aniqlash,  belgilash  hamda  g o ‘zallikni  chin  m a ’noda 
tushuntirish,  o ‘quvchi  ongida  hayotning  jozibali,  nafis  qirralariga 
m ehr  u y g ‘otadi.  Fanlarni  o ‘qitish  yoMlari  ham  pedagogika  fanining 
didaktika  boMimiga  aloqador.  Chunki  har  qanday  fanni  o ‘qitish 
metodi  shu  fanning  mazmuni,  tizimini  o ‘quvchilar  tomonidan

---

o ‘zlashtirib  olinishiga  xizm at  qiladi.  Chunonchi,  pedagogika  fani 
bolalar  anatomiyasi,  fiziologiyasi,  bolalar  gigiyenasi  va  bolalar 
kasalliklari  kabi  fanlar  bilan  ham  o ‘zaro  b o g ‘langan.  Bu  fanlar 
bir-biriga  chambarchas  b o g ‘liqdir.  Pedagogika  fani  obyekti  yil 
sayin  kengayib  borib  uning  tarmoqlari  ham  bir  necha  guruhlarga 
ajralmoqda.  Ular  pedagogika  fanlari  tizimini  tashkil  etadi.
M a ’lumki,  turli  sohada  bilim  oluvchi  o ‘quvchilarni  o ‘qitish 
va  tarbiyalashning  nazariy  ham da  amaliy  tomonlarini  pedagogika 
fanining  o ‘zi  mufassal  yoritib  bera  olmaydi.  Pedagogika  fani 
tarmoqlari  m azkur  m uam m olarni  ijobiy  hal  etishda  m uhim   omil 
hisoblanadi.
Hozirgi  vaqtda  pedagogika  bir  nechta  tarmoqlarga  b o ‘lingan. 
Jumladan,  um umiy  pedagogika  (maktab  yoshidagi  o ‘quvchilarni 
tarbiyalash 
va  o ‘qitish 
haqida 
bahs  yuritadi), 
maktabgacha 
tarbiya  pedagogikasi  (maktabgacha  yoshdagi  bolalarni  tarbiyalash 
m uam m olari  bilan  sh u g ‘ullanadi),  madaniy-oqartuv  pedagogikasi 
(m ad aniy -m a’rifiy  ishlarni  boshqarish  muammolarini  o ‘rganadi), 
harbiy pedagogika (armiya sardorlari va o ‘quvchilarini vatanimizning 
shon-sharafi  va  or-nomusi  uchun  yetuk  kurashchi,  harbiy  qurol- 
yarogMardan  samarali  foydalana  oladigan  yoshlarni  tarbiyalash 
y o ‘nalishida)  kabi  tizim-tarmoqlari  mavjuddir.
Pedagogika  faqat  s o g ‘lom  o ‘quvchilarning  t a ’lim-tarbiyasi 
bilangina  emas,  balki  nogiron  bolalar  t a ’lim-tarbiyasi  bilan  ham 
sh u g ‘ullanadi.  Bunday  tarmoqlarni  m axsus  pedagogika  tizimiga 
oligofrenopedagogika (aqliy jihatdan orqada qolgan bolalarga ta ’lim- 
tarbiya  berish),  tiflopedagogika  (ko‘zi  ojiz  bolalarni  tarbiyalash), 
surdopedagogika  (kar-soqov  bolalarni  tarbiyalash)  kabi  fanlar 
kiradi.
0 ‘zbekiston  mustaqillikka  erishgandan  s o ‘ng  o ‘z  tarixini, 
jum ladan   pedagogika  tarixini  o ‘rganish  uchun  keng  y o ‘l  ochildi.

---

0 ‘tmishdagi  pedagogik  tafakkur  daholarining  shuhratini  tiklash, 
ularning  g ‘oyalarini  hayotga  tadbiq  etishdek  ulu g‘vor  ishlar  amalga 
oshirilmoqda.  Darhaqiqat,  ota-bobolarimiz  yosh  avlodni  komil 
inson  qilib  tarbiyalashga  alohida  e ’tibor  berganlar.  Yurtboshimiz
I. A.  Karim ov  ta ’kidlaganlaridek:  «Islom  d i n i - b u   ota-bobolarimiz 
dini,  u  biz  uchun  ham  iymon,  ham  axloq,  ham  m a ’rifat  ekanligini 
unutmaylik,  Alloh  qalbimizda,  yuragimizda».