O„quv qo„llanmada suv xo„jaligi boshqaruvini yanada takomillashtirish

Hosilni hisob-kitob qilish.
Kuzgi bug„doyning don va somon hosili 
takrorlanishlarning hamma variantlarida aniqlandi. Bu ish har bir bo„linmaning 
hududida 3 nuqtada (har bir nuqta 1m
2
ga teng) bajarildi. Hamma qaytariqlarda 
don va somon hosili alohida-alohida aniqlandi. 

---

31 
Hosil sifatini aniqlash.
Ikkita qaytariqning hamma variantlarida 1000 dona 
don vazni aniqlandi. GOST 26574-85 yoki YAngi andozaga muvofiq har bir 
variantning donndan olingan un sifati (TU Uz 8-115-97 muvofiqligi) aniqlandi. 
-Unning kimyoviy tarkibi (oqsil, kleykovina, azot miqdori), 
somonning oziqabobligi aniqlandi. 
Olingan ma‟lumotlarni statistik ishlash..
Kuzgi bug„doyning don va 
somon hosillari bo„yicha hosil ma‟lumotlariga dispersion (Dospexov) usulida 
matematik ishlov berildi. 
Iqtisodiy samaradorlikni aniqlash..
Hosil ko„rsatkichlaridan foydalanib 
tajriba variantlari bo„ylab iqtisodiy samaradorlik aniqlandi. Bunda yuqori shartli 
sof foyda bergan va rentabellik jihatdan samarali bo„lgan variantlar 
belgilandi(Baranov).
Nazorat savollari: 
1. 
Kuzgi bug‘doy etishtirishdagi
 
agrotexnikaga qo‘yiladigan talablar nimalar 
kiradi? 
2. Kuzgi bug‘doy etishtirishdagi
 
agrotexnikani qanday amalga oshiriladi? 
3. Kuzgi bug‘doy etishtirishdagi
 
agrotexnikasiga nimalar kiradi? 
3. Tajriba dalasida tuproqning suv xossalari. 
3.1. Tuproqning suv xossalari: tuproqdagi namlik turlari (molekulyar, 
gravitatsion, kapilyar, dala, to„la, chegaraviy dala nam sig„imlari va b.), ularni 
aniqlash usullari. 
Tuproqning xossalari fizik va fizik-mexanik xossalarga bo„linadi, fizik 
xossalariga solishtirma va hajm og„irligi, kavakligi, fizik-mexanik xossalariga esa 
ilashimliligi, plastikligi, yopishqoqligi, ko„pchishi kiradi. YUqoridagi ikkala 
xossalardan tashqari tuproqni suv xossalari, nam sig„imi, suv o„tkazuvchanligi, 
kapillyarligi, gigroskopikligi, havo va oziq rejimi va boshqa xossalari mavjudir. 
Tuproqning bu xossalarini bilish har bir dehqon uchun zarurdir, chunki 
bularni bilmaslik erga etarlicha g„amxo„rlik qilishni esdan chiqargan bo„lamiz, 
agarda bajarilayotgan agrotexnologik ishlar tuproq unumdorli-gini oshirishga 
qaratilmasa, 20-30 yildan so„ng unumdorlik juda ham kamayib ketishi mumkin. 

---

32 
Tuproqning solishtirma og„irligi deyilganda ma‟lum hajmdagi tuproqni qattiq 
qismi massasini shunday hajmdagi suv massasiga bo„lgan nisbati tushuniladi. Bu 
solishtirma og„irlik 2,5-2,6 atrofida bo„lishi mumkin. Ma‟lum hajmdagi tabiiy 
holati saqlangan tuproq og„irligining shunday hajmdagi suv og„irligiga bo„lgan 
nisbatiga tuproqning hajm og„irligi deb ataladi. Bu birlik 0,9-1,8 o„zgarib turadi, 
o„rtacha 1,5-1,6 deb qabul qilingan. Agar tuproqda chirindi va minerallar ko„p 
bo„lsa bu son shuncha kamayadi, buni aniqlash haydaladigan qavatning ozuqa 
moddalar va suv bilan ta‟minlanganlik darajasini bilib olishimizda amaliy 
ahamiyatga egadir. 
Tuproqdagi zarralar va agregatlarni bir-birlarini orasidagi bo„shliqlardan 
iborat bo„lgan yig„indiga g„ovaklilik deb nom berilgan, strukturali tuproqlarda, 
chirindiga boy va unumdor tuproqlarda g„ovak-lilik ortib boradi, g„ovaklilik 50-
55% ga