Оқсилларнинг тузилиши ва биологик функциялари

Организмнинг иммун системаси
Генетик жиҳатдан организм учун ёт бўлган моддалар олий ҳайвонлар ва одамлар организмига тушганда организм уларни чиқиб кетишига қаратилган бирқанча ўзига хос жараёнларни келтириб чиқариш қобилиятига эга. Бу функцияни бажарувчи организм сиситемасини «иммун системаси» деб, жараённи ўзини эса «иммунологик жараён» деб юритилади. Улардан энг муҳимига қоннинг специфик оқсили ҳисобланган антителани (иммуноглобулинларни) ҳосил бўлишини киритиш мумкин. Организмда специфик иммунологик реакцияни чиқаришга қобилиятли модда «антиген» (лотинча anti - қарши, genos - тур) деб ном олган. Антигенларнинг иммун жавобини чақирувчи қобилиятини иммунлик деб, антителалар билан комплекс ҳосил қилиш қобилияти эса антигенлик деб юритилади. Иммунологияда антигенликни кўпинча серологик активлик деб аталади. Антигенларга тозаланган ҳолатдаги ҳар хил биологик тузилишига эга бўлган компонентлар - хужайралар, тўқималар, вируслар ва ҳоказолар кўринишидаги оқсиллар, полисахаридлар, липополисахаридлар, нуклеин кислоталар ҳам кирадилар.
Иммунофермент анализ (ИФА)
Иммунофермент анализ кимёвий энзимологияда анча актив ривожланаётган соҳалардан бири ҳисобланади. Бу метод ҳозирги замон иммунокимёсининг, энзимологиясининг, антиген-антитела реакциясининг физик-кимёвий қонуниятларига, ҳамда аналитик кимёнинг асосий принципларни назарий асосларига таянади. Методнинг соддалиги, ишлатиладиган реагентларнинг турғунлиги ва бошқа афзалликлари унинг турли соҳаларда, жумладан, медицинада, қишлоқ хўжалигида, биологик саноатда, атроф муҳитни муҳофаза қилишда ва илмий текширув ишларида кенг қўлланишини таъминлайди. Бу метод билан турли хилдаги объектларни, масалан, кичик молекулали бирикмалардан тортиб вирус ва бактерияларгача аниқлаш мумкин.
Иммунофермент анализ методи маълум бир антиген моддаларнинг ўзига тўғри келган антителалар билан мос ҳолатда боғлаб олинишига асосланган бўлади. Ҳосил бўлган антиген антиген-антитела комплексини юқори даражада аниқлаш учун компонентлардан бирига, яъни антитела ёки антигенга ўта сезгирликка эга бўлган физик-кимёвий усуллар билан аниқлашга ёрдам берувчи ҳар хил тамғалар киритилади. Бу мақсад учун изотопли, ферментли, флуоресцентли, парамагнитли тамғалардан фойдаланиш мумкин. Анализни эффектив равишда олиб бориш учун ҳосил бўлган комплексни эркин ҳолатдаги компонентлардан ажратиш мақсадида, уни қаттиқ фазага маҳкам ҳолатда иммобилаш (боғлаш) орқали эришилади.
+аттиқ фаза сифатида кўпинча полистирол пластларидан фойдаланилади. Иммунофермент методлари ичида энг кўп ишлатиладигани радиоиммунологик анализ ҳисобланади. Бунда жуда кам концентрациядаги ¹²⁵I изотопи ишлатилади.
Кейинги вақтларда иммунофермент анализда тамғаланган ферментлардан фойдаланиш ҳам яхши йўлга қўйилган. Уни қаттиқ фазали (гетероген) иммунофермент анализ деб ҳам юритилади. Бу методлар ҳам кичик молекулали, ҳам юқори молекулали бирикмаларни - антителаларни, пептидли ва стероидли гормонларни, фармакологик препаратларни, вирусли ва бактерияли антигенларни, пестицидларни ва бошқа бирикмаларни анализ қилишда кенг қўлланилади.