O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari

Optik tarmoqlagichlar: daraxtsimon va yulduzsimon tarmoqlagichlar, shaxoblagich
Splitter (cplitter)-odatda bir kirish va bir necha chiqishdan iborat qurilma. U signallarni ikki yo'nalishda uzatish uchun yoki oqimni ikki yoki undan ortiq qurilmalarga va foydalanuvchilarga taqsimlash uchun ishlatilinishi mumkin. Kombayner (combiner)-odatda bitta chiqish va ikki yoki undan ortiq kirishiga ega qurilma. U bir yo'nalishli yoki ikki yo'nalishli operasiyalarni bajarish uchun qo'llanilishi mumkin. Tarmoqlagichning asosiy turlari quyidagilardir: daraxtsimon tarmoqlagich; yulduzsimon tarmoqlagich; shaxoblagich. Daraxtsimon tarmoqlagich (tree coupler) signal oqimini bitta kirishga qabul qilib, uni bir necha chiqishlarga taqsimlovchi va bunga teskari vazifani bajaruvchi qurilma. U signalni manbadan bir necha foydalanuvchilarga taqsimlash uchun qo'llaniladi. Yulduzsimon tarmoqlagichda (star coupler) kirish va chiqishlar soni bir xil. Optik signal n kirishlardan biriga tushadi va n chiqishlar o'rtasida teng taqsimlanadi. 2x2 va 4x4 yulduzsimon tarmoqlagichlar keng tarqalgan. Shaxoblagich (otvetvitel) (tap) - bu chiqishlariga quvvat teng taqsimlanmaydigan, daraxtsimon tarmoqlagichni umumlashganidir. Ular 1x2, 1x3, 1x4, 1x5, 1x6, 1x8, 1x16, 1x32 tuzilishli bo'lishi mumkin.
Optik tarmoqlagichlar celektiv (to'lqin uzunligiga sezgir) va noselektiv (to'lqin uzunligiga sezgir bo'lmagan)ga bo'linadi. Yuqorida ko'rib chiqilgan optik tarmoqlagichlar noselektiv elementlarga kiradi.
Tarmoqlagich turlari: a) - daraxtsimon tarmoqlagich; b) - yulduzsimon tarmoqlagich; d) – shaxoblagich.
Optik attenyuatorlar
Optik attenyuatorlar kirish optik signallarni quvvatini kamaytirish maqsadida ishlatilinadi. Raqamli signallarni uzatishda ham, analog signallarni uzatishda ham bunga zaruriyat vujudga kelishi mumkin. Yorug'lik jadalligi fotodiodni dinamik diapazoni doirasidan chiqadigan darajada katta bo'lgan, qisqa optik tolali seksiyalarda attenyuator o'rnatish mumkin. Ishlash prinsipi bo'yicha attenyuatorlar co'nish qiymati bo'yicha o'zgaruvchan va so'nish qiymati qayd etilgan turlarga bo'linadi. Attenyuatorlar tomonidan kiritiladigan so'nish ±15 % dan oshiq bo'lmasligi kerak. Optik aks etish qobiliyati maksimal -40 dB sathda bo'lishi kerak. Attenyuatorlarni ishchi to'lqin uzunliklari diapazoni maksimal 1360 nm dan 1580 nm gachani, minimal 1200 nm dan 1480 nm gachani tashkil etishi kerak.
Optik filtrlar umumiy uzatilayotgan optik spektrdan optik kanallarni ajratish uchun qo'llaniladi. Filtrlar qo'shni optik kanallarni bartaraf etish imkoniyatiga ega, chunki fotoqabulqilgichlar spektral tanlashga ega emas. Optik filtrlar sifatida demultipleksorlar ham qo'llanilishi mumkin.
Optik filtrlar
Ko'p qatlamli dielektrik filьtrning ishlash prinsipi: a) - ko'p qatlamli dielektrik tuzilish; b) - aks etish koeffisientining spektral bog'liqligi.
Optik signal tola bo'ylab tarqalib, turli bir turda emasliklardan, ayniqsa optik ulangan joylardan aks etadi. Bunday aks etish natijasida energiyaning qandaydir bir qismi teskari tomonga qaytadi. Agar lazer nurlanish manbalaridan foydalanilsa, aks etgan signal lazerni rezonatoriga tushib, majburiy (indusiyalangan) kuchayish qobiliyatiga ega bo' lib, parazit signallarni hosil qiladi. Optik izolyatorning ishi Faradey effekti bo'ylama magnit maydon ta'sirida optik noaktiv moda bilan yorug'lik qutblanishi tekisligini buzilishiga asoslangan. Qutblanish tekisligini burilish burchagi =VBzd ga teng, bu erda V-Verde doimiysi (verdet)-moddani tabiati, harorati va yorug'likni to' lqin uzunligiga bog'liq bo' lgan, solishtirma magnit burilishi; Bz - magnit maydon induksiyasini bo'ylama tashkil etuvchisi; d - moddada yorug'lik yo' lini uzunligi-Faradey yacheykasi o'lchami.