О`збекистон республикаси хал

Adabtyotlar

1. 
   Karimov I.A. “Barkamol avlod-O’zbekiston taraqqiyotining poydevori.” – T.: O’zbekiston, 1997 y.
   
2. 
   I.A.Karimov “Milliy istiqlol mafkurasi-xalq e’tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir.” - T.: O’zbekiston, 2000 y.
   
3. 
   Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to’g`risidagi O’zbekiston Respublikasi qonuni. - 1997 y.
   
4. 
   O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maҳkamasining «2004-2009 yillarda maktab ta’limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturi» to’g`risidagi qarori. - 2004 y.
   
5. 
   Nuritddinova “Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi” T., 2005 yil.
   
6. 
   V.M. Pakulova, V.I.Kuznestova. “Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi”. – M., Prosveщenie, 1990.
   
7. 
   Petrosova R.A., Golov V.P., Sivoglazov V.I. Metodika obucheniya estestvoznaniyu i ekologicheskoe vospitanie v nachalnoy shkole. – M., 1999.
   
8. 
   V.M. Pakulova, V.I.Kuznestova. “Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi”. – M., 1990.
   
9. 
   Belskaya E.M. Grigoryanst A.G. Tabiatshunoslikni o’qitish (3-4 klassы). O’qituvchi uchun qo’llanma. - T., Ukituvchi, 1994.
   
10. 
    Grigoryanst A.G. “Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi”. - T., Ukituvchi, 1988.
    
11. 
    Grigoryanst A.G. Atrofimizdagi olam. Metodicheskoe posobie dlya uchitelya. – T., Ukituvchi, 1994. – 464 s.
    
12. 
    Umumta’lim maktablarining o’quv dasturlari (boshlang`ich sinflar). – 2000 y.
    

Boshlang`ich sinflarda o’quvchilarning dunyoqarashini shakllantirishda va ҳar tomonlama tarbiyalashda tabiatshunoslik katta o’rin egallaydi. Shu predmetni o’rganish kichik eshdagi o’quvchilarning shaxsiy tajribasini boyitadi, atrofimizdagi jonli va jonsiz tabiatda yuz berayotgan xodisa va jaraenlar to’g`risida bilimlar olishga imkon beradi. Shuning uchun ҳam pedagogika o’quv predmeti sifatida tabiatshunoslikni o’qitish metodikasining ilmiy-nazariy va amaliy yutuqlari bilan yaxshi tanish bo’lishlari kerak. Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasini yaxshi bilish boshlang`ich maktab o’quvchilariga bolalarni o’qitishni to’gri tashkil qilish imkonini beradi. Metodika o’qituvchini tabiatshunoslikni o’qitish nazariyasi bilan qurollantirib, o’qitish maxoratini oshiradi. Boshlangich sinf o’qituvchilari uchun eng muximi tarbiyalovchi talim sistemasini tushinib olish, tabiatshunoslikni o’qitish asoslarini, uning uchun xos bo’lgan shakl, metod va uslublarini, o’quvchilarning bilish faoliyatlariga raxbarlik qilishni o’rganib olishdir. Shuni bilan - birga o’quvchilar o’z o’lkasining tabiati va qishloq xo’jaligi xususiyatlarini yaxshi bilgan bo’lishi, o’quvchilar bilan ish olib borishda foydalanib borishi kerak.
Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi tabiatshunoslikni o’qitishda bolalarni ҳar tomonlama tarbiyalashning mazmuni va metodlarini ochib beruvchi pedagogik fandir.
Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi pedagogikada ishlangan tadqiqotlarga asoslanadi va o’z predmetini o’qitish mazmuni ҳamda xusussiyatlarini ҳisobga olgan xolda uning metodlaridan foydalanadi. Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi o’quvchilarga tabiatshunoslikni o’rgatib borish bilan ularni talimini davom ettirish va amaliy faoliyat uchun kerak bo’lgan bilim, o’quv va ko’nikmalar bilan qurollantiribgina qolmay, ularning dunyoqarashi, irodasi, xarakteri shakllantiradi, aqliy qobliyatlarini rivojlantiradi. Shuning uchun tabiatshunoslikni o’qitishning shakl va metodlarini ishlab chiqadi. Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi o’qyidagi qismlarni o’z ichiga oladi: 1. predmet mazmuni; 2. o’qituvchi va o’quvchilar faoliyatini; 3. predmetning o’zini; 4. o’qitish va o’qishni; 5. bilim, o’quv va ko’nikmalarni egallab olishni.
Tabiatshunoslik metodikasining vazifalari qatoriga kiradiganlar: 1, o’quv predmeti sifatida tabiatshunoslik mazmunini aniqlash, 2. o’qiitishning metod va uslublarinya tadqiq qilish. 3. Zarur o’quv jiҳozlarini ishlab chiqish.
Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi faqat o’qitish jarayonini tariflash va tushuntirish bilan cheklanib qolmaydi, u qoydalarini xam ishlab chiqadi. Shuningdek bu fan o’qituvchining tayyorlanishidan boshlab o’quv materiallarini o’zlashtirish natijalarini, sinfdagi, uydaga, sinfdan va maktabdan tashqari ishlarni xisobga olishgacha barcha o’qitish jarayonini o’z ichiga oladi, o’qitish amalietini xar tomonlama o’rganish va natijalarini iqtisodiy ravishda umumlashtirish asosida o’qitishning qonuniyatlari belgilanadi va yana xam yaxshilash bo’yicha tadbirlar ishlab chiqiladi. Qonuniyatida predmetni o’qitishni qo’llanish bo’yicha aniq tadbirlar ishlab chiqiladi. Tabiatshunoslik metodikasi ishlab chiqadigan masalalar doirasiga qo’yidagidar kiradi: 1. o’quv predmeti sifatida tabiatshunoslikning talim va tarbiyaviy aҳamiyati; 2.Uning tarbiya sistemasidagi o’rni; 3. o’quv materialining mazmuni va uni taqsimlanish sistemasi; 4. o’qitish metodlari va o’quvchilarni tashkil etish shakllari; 5. o’quv materialini, o’quvchilarning o’zlashtirish jarayoni va o’qitish natijalarini xisobga olish; 6. Jixozlash va o’quv qurollaridan foydalanish: 7. darsdan va sinfdan tashqari ishlar; 8. o’qitishning moddiy bazasi.
Tabiatshunoslik metodikasi pedagogikada qullanadigan tadqiqot metodlaridan foydalanadi. Tadqiqotchi-metodist maktabda tabiatshunoslikni o’qitish jaraenini kuzatadi. Kuzatilgan faktilarni taxlil qiladji va taqqoslaydi, xodisalar o’rtasidagi qonuniy boglanishlarni aniqlaydi, xulosa va umumlashtirishning to’g`riligini amalda tekshiradi endi buning natijasida tabiatshunoslikni o’qitish tamoyilarini belgilaydi.
Kuzatish va tajriba tabiatshunoslikni o’qitish metodikasii soxa-sidagii eng zarur metod. Shuningdek tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi didaktika bilan bog`langan fan. Uning uchun talim va tarbiyaning pedagogik maqsadi va vazifalariga asoslangandagina maktab tabiatshunoslik kursini to’g`ri tuzish, boshlng`ich va ulardan keyingi sinflar o’quv predmetlari sistemasida uning o’rni va rolini aniqlaydi. O’quv materialini tanlash va uni sinflar bo’yicha taqsimlash didaktik prinstiplar bilan izoҳlanadi. Endi ular xususiy metodik masalalarni xal qilishda, o’qitish metodlar tanlashda, o’quvchilarning o’quv faoliyatini tashkil qilishda ishtirok etadlar. Tabiatshunoslik metodikasi o’quvchilarni amaliy faoliiyatga tayyorlash bilan bog`liq bo’lgan masalalarni pedagogikaning politexnika talim muommalarini ishlab chiquvchi bo’limiga tayanadi. Tabi-atshunosliknii o’qitishning tarbiyalovchilik xarakteri to’g`risidagi masalani metodika tabiat rivojlanishining umumiy qonuniyatlari va kompleks tarbiya nazariyasiga asoslanib ishlab chiqadi.
Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi fiziologiya, anatomiya, gigiena, botanika, zoologiya, geografiya, agrotexnika, meteorologiya, mantiq va psixologiya bilan chambarchas bogliqdir. Shaxsning kamol topishi va rivojlanishi uning ayrim ishlarini, munosabatini, xarakterini o’z ichiga olgani faoliyat jarayonida boradi. Bu faoliyat turning o’qish, mexnat, uyin, muloqotlarining dalillari (motivlari) aloxida axamiyatga egadir. Muloqot dalillari xar qanday darsning tarkibiy qismi bo’lishi kerak. Uni o’qituvchi ҳisobga olmasa, tabiat to’grisidagi bilimlar imkoniyatini pasaytirib yuboradi. Tabiat bilan to’g`ri tashkil qilingan muloqot kichik yoshdagi maktab o’quvchilarida go’zallikni xis etishni boyitadii va chuqurlshtiradi, ularda o’z xarakatini va ishini o’zi baҳolay olish qobiliyati rivojlanadi, bunday xislatlar xulq-atvorning noo’rini anglash atrofdagilarga nisbatan ma’sulliyat ҳamda burch tarbiyalash uchun zarur. Tabiat bilan muloqot jarayonida o’rtoqlariga xurmat va meҳr-muxabbat vujudga keladi. Tabiatshunoslikning o’quv predmeti sifatida rivojlanishi
bilan bog`liq bo’lgan bu fannig o’z tarixi bor. Vasiliy Fedorovich Zuev (1754-1794) birinchi metodist xisobdanadi, chunki u xalq bilim yurtlarida tabiatshunoslik darslarini olib bordi, o’qituvchilar seminariyasida ma’ruzalar o’qidi. 1786 yili V.F Zuev ‘Tabiat tarixining ko’rgazmalari" nomli darsligini nashr qildi. Unda:
1. qazilmalar dunyosi (jonsiz tabiat),
2. o’simliklar dunyosi (botanika),
3. xayvonlar dunyosi (zoologiya) ko’rsatildi.
U maktab o’quvchilarining tabiiy ob’ektlarini o’rganishni talab qildi. Minerallarni, o’simlik va xayvonlarni sezgilar orqali qabul qilib olinishini yuqori baҳoladi. O’z o’lkasining tabiatini o’rganish zarur dedi, bu o’qitishning xozirgi o’lkashunoslik prinstipiga muvofiq keladi.
XIX asr o’rtalarida pedagogik fikrlarni ifodaluvchi K.D.Ushinskiy 1824-187004 bo’ldi. U kuzatish metodini tabiatni bilib olishda eng muҳim metod sifatida ko’rsatdi. "Ona tili" va "Bolalar dunyosi" nomli o’qish kitoblarida tabiat tugrisida juda ko’p material kiritdi. K.D. Ushinskiy o’quvchilarni tabiat bilan tanishtirishni o’z joyi, o’z o’lkasini o’rganish bilan boshlashni taklif qildi. O’qigan kitobi yoki o’qituvchining tushuntirishidan olgan taasurotlarini kuzatish yordamida tekshira olsin dedi.
K.D.Ushinskiy “o’z joyi tabiatini o’rganishning bosh me-todlaridan biri kuzatishdir, chunki ular kuzatuvchanlikni rivojlantirishga yordam beradi”, degan va kuzatishlar asosida tabiatni bolalarga tanishtirgan.