O’zbekiston Respublikasi Oliy Ta’lim Fan va Innovatsiyalar Vazirligi Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti qoshidagi Farg’ona axborot texnologiyalar texnikumi 15-22 talabasi

O’zbekiston Respublikasi
Oliy Ta’lim Fan va Innovatsiyalar Vazirligi Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti qoshidagi Farg’ona axborot texnologiyalar texnikumi 15-22 talabasi
Alijonov Dilshodjonning
Kompyuter tarmoqlari fanidan

Mustaqil ishi


Bajaruvchi: Alijonov.D
Qabul qildi: Xakimova.Y

Qo‘qon-2023.

Mavzu:IP-manzil.
Reja:
1.Ip manzil nima?
2.IP versiyalari.
3.IPv4 manzillari.
4.IP manzilini belgilash.
5. Shaxsiy manzillar
6.Xulosa.
7.Internet resurslari.



Internet Protokol manzili (IP manzili) aloqa uchun Internet Protokolidan foydalanadigan kompyuter tarmogʻiga ulangan 192.0.2.1 kabi raqamli yorliqdir. IP-manzil ikkita asosiy funksiyani bajaradi: tarmoq interfeysi identifikatsiyalash va joylashuv manzili aniqlash.
Internet protokolining 4-versiyasi (IPv4) IP-manzilni 32-bitli raqam sifatida belgilaydi. Biroq, Internetning oʻsishi va mavjud IPv4 manzillarining tugashi sababli, 1998-yilda IP manzili uchun 128 bitdan foydalanadigan IP ning yangi versiyasi (IPv6) standartlashtirildi. IPv6 ni joriy etish 2000-yillarning oʻrtalaridan beri davom etmoqda.
Agar telefon yoki kompyuteringizda IP-manzil bõlmasa tõg`ridan-tõg`ri internetga ulana olmaysiz. https://t.me//darknet_infinity IP manzillar IPv4 da 192.0.2.1 va IPv6 da 2001:db8:0:1234:0:567:8:1 kabi inson oʻqiy oladigan yozuvlarda yoziladi va koʻrsatiladi. Manzilning marshrutlash prefiksining oʻlchami CIDR yozuvida manzilga muhim bitlar sonini qoʻshish orqali belgilanadi, masalan, 192.0.2.1/24, bu pastki tarmoq niqobi 255.255.255.0 ga teng ekanligini bildiradi.
IP-manzillar maydoni global miqyosda Internet tayinlangan raqamlar organi (IANA) tomonidan boshqariladi va oʻzlarining belgilangan hududlarida mahalliy Internet registratorlariga, masalan, Internet-provayderlar (ISP) va boshqa maqsadlar uchun mas’ul boʻlgan beshta mintaqaviy Internet registratorlari (RIR) tomonidan boshqariladi. Foydalanuvchilar. IPv4 manzillari IANA tomonidan RIRlarga taxminan 16,8 bloklarda tarqatildi har biri million manzilga ega, ammo 2011-yildan beri IANA darajasida IP manzillar tugaydi. RIRlardan faqat bittasi hali ham Afrikada mahalliy topshiriqlar uchun taʼminotga ega. Baʼzi IPv4 manzillari xususiy tarmoqlar uchun ajratilgan va global miqyosda yagona emas.
Tarmoq maʼmurlari tarmoqqa ulangan har bir qurilmaga IP-manzil tayinlaydi. Bunday topshiriqlar tarmoq amaliyotlari va dasturiy taʼminot xususiyatlariga qarab statik (qattiq yoki doimiy) yoki dinamik asosda boʻlishi mumkin.
IP versiyalari
Bugungi kunda Internet protokolining ikkita versiyasi keng tarqalgan. 1983-yilda birinchi marta Internet protokolining asl versiyasi Internet Protokolining 4-versiyasi (IPv4) ARPANET (Zamonaviy internetning oʻtmishdoshi hisoblanadi) -da oʻrnatilgan.
1990-yillarning boshlarida Internet-provayderlar va oxirgi foydalanuvchi tashkilotlariga tayinlash uchun mavjud boʻlgan IPv4 manzil maydonining tezda tugashi Internet muhandisligi boʻyicha ishchi guruhini (IETF) Internetda manzillash qobiliyatini kengaytirish uchun yangi texnologiyalarni oʻrganishga undadi. Natijada 1995-yilda Internet Protokolining 6-versiyasi (IPv6) nomi bilan tanilgan Internet protokoli qayta ishlab chiqildi.
IPv6 texnologiyasi 2000-yillarning oʻrtalariga qadar tijorat ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻyish boshlanganiga qadar turli sinov bosqichlarida edi.
Bugungi kunda Internet protokolining ushbu ikki versiyasi bir vaqtning oʻzida qoʻllaniladi. Boshqa texnik oʻzgarishlar qatorida, har bir versiya manzillar formatini boshqacha belgilaydi. IPv4 tarixida keng tarqalganligi sababli IP-manzil degan umumiy atama odatda IPv4 tomonidan belgilangan manzillarga ishora qiladi. IPv4 va IPv6 oʻrtasidagi versiyalar ketma-ketligidagi boʻshliq 1979-yilda eksperimental Internet oqimi protokoliga 5-versiyaning ishlab chiqilishi natijasida yuzaga keldi, ammo u hech qachon IPv5 deb atalmagan.
IPv4 manzillari.

IPv4 manzilini nuqta-oʻnlik belgisidan ikkilik qiymatiga ajratish
IPv4 manzili 32 bit hajmga ega, bu manzil maydonini 4294 967 296 (232) ta manzil bilan cheklaydi. Ushbu raqamdan baʼzi manzillar xususiy tarmoqlar (~18 million ta manzil) va multicast manzillash (~270 million manzil) kabi maxsus maqsadlar uchun ajratilgan.
IPv4 manzillari odatda nuqta-oʻnlik yozuvda ifodalanadi, har biri 0 dan 255 gacha boʻlgan toʻrtta oʻnlik sondan iborat boʻlib, nuqtalar bilan ajratiladi, masalan, 192.0.2.1. Har bir qism manzilning 8 bit (oktet) guruhini ifodalaydi. Texnik yozishning baʼzi hollarda, IPv4 manzillari turli oʻn oltilik, sakkizlik yoki ikkilik sanoq sistemalarida taqdim etilishi mumkin.
Shaxsiy manzillari.
Tarmoqning dastlabki dizayni, barcha Internet hostlari bilan aloqa qilish uchun global hostdan hostga ulanishni nazarda tutganida, IP manzillar global miqyosda yagona boʻlishi kerak edi. Biroq, xususiy tarmoqlar rivojlanib umumiy manzilni saqlash orqali bu har doim ham zarur emasligi aniqlandi.
Faqat TCP/IP orqali bir-biri bilan aloqa qiladigan zavod mashinalari kabi Internetga ulanmagan kompyuterlar global miqyosda unikal IP manzillarga ega boʻlishi shart emas. Bugungi kunda bunday xususiy tarmoqlar keng qoʻllaniladi va odatda kerak boʻlganda tarmoq manzillarini tarjima qilish (NAT) bilan Internetga ulanadi.
Xususiy tarmoqlar uchun IPv4 manzillarining bir-biriga mos kelmaydigan uchta diapazoni ajratilgan. Ushbu manzillar Internetda yoʻnaltirilmaydi va shuning uchun ulardan foydalanish IP manzillar reestri bilan muvofiqlashtirilishi shart emas. Har qanday foydalanuvchi ixtiyoriy zaxiralangan bloklardan foydalanishi mumkin. Odatda, tarmoq administratori blokni quyi tarmoqlarga ajratadi; masalan, koʻpgina uy routerlari avtomatik ravishda 192.168.0.0 dan 192.168.0.255 gacha boʻlgan standart manzil oraligʻidan foydalanadi (192.168.0.0 / 24).
IPv6 manzillari.

IPv6 manzilini oʻn oltilik koʻrinishdan ikkilik qiymatiga ajratish
IPv6 da manzil hajmi IPv4 da 32 bitdan 128 bitgacha oshirildi va shu bilan 2 128 (taxminan 3.403×1038) manzilni taqdim etdi. Bu yaqin kelajak uchun yetarli deb hisoblanadi.
Yangi dizayndan maqsad manzillarning yetarli miqdorini taʼminlash emas, balki quyi tarmoq marshrutlash prefikslarini yanada samaraliroq birlashtirishga imkon berish orqali Internetda marshrutlashni qayta loyihalashdan iborat edi. Bu marshrutizatorlarda marshrutlash jadvallarining sekin oʻsishiga olib keldi. Mumkin boʻlgan eng kichik individual ajratish — bu 2 64 ta host uchun pastki tarmoq, bu butun IPv4 Internet oʻlchamining kvadratidir. Ushbu darajalarda haqiqiy manzildan foydalanish koeffitsientlari har qanday IPv6 tarmoq segmentida kichik boʻladi. Yangi dizayn, shuningdek, tarmoq segmentining adreslash infratuzilmasini, yaʼni segmentning mavjud maydonining mahalliy maʼmuriyatini tashqi tarmoqlarga va tashqi tarmoqlarga trafikni yoʻnaltirish uchun foydalaniladigan manzillash prefiksidan ajratish imkoniyatini beradi. IPv6 global ulanish yoki marshrutlash siyosati oʻzgartirilsa, ichki qayta loyihalash yoki qoʻlda raqamlashni talab qilmasdan butun tarmoqlarning marshrutlash prefiksini avtomatik ravishda oʻzgartiradigan imkoniyatlarga ega.
IPv6 manzillarining koʻpligi katta bloklarni maʼlum maqsadlar uchun tayinlash va kerak boʻlganda samarali marshrutlash uchun jamlash imkonini beradi. Katta manzil maydoni bilan CIDR da qoʻllanilgan manzilni saqlashning murakkab usullariga ega boʻlishning hojati yoʻq.
Barcha zamonaviy shaxsiy kompyuter va korporativ server operatsion tizimlari IPv6 uchun mahalliy qoʻllab-quvvatlashni oʻz ichiga oladi, lekin u hali turar-joy tarmogʻi routerlari,



IP ovoz (VoIP) va multimedia uskunalari va baʼzi tarmoq qurilmalari kabi boshqa qurilmalarda keng qoʻllanilmagan.IP manzilini belgilash
IP-manzillar xostga tarmoqqa qoʻshilganda dinamik ravishda yoki doimiy ravishda host apparati yoki dasturiy taʼminotini sozlash orqali tayinlanadi. Doimiy konfiguratsiya statik IP manzilidan foydalanish sifatida ham tanilgan. Bundan farqli oʻlaroq, kompyuterning IP-manzili har safar qayta ishga tushirilganda tayinlanishi dinamik IP-manzildan foydalanish deb nomlanadi.
Dinamik IP-manzillar Dynamic Host Configuration Protocol (DHCP) yordamida tarmoq tomonidan tayinlanadi. DHCP manzillarni belgilash uchun eng koʻp ishlatiladigan texnologiyadir. Bu tarmoqdagi har bir qurilmaga maʼlum statik manzillarni belgilashning maʼmuriy yukidan qochadi. Shuningdek, u qurilmalarga agar foydalanuvchilarning faqat bir qismi maʼlum bir vaqtda onlayn boʻlsa tarmoqdagi cheklangan manzil maydonini baham koʻrish imkonini beradi. Odatda, dinamik IP konfiguratsiyasi zamonaviy shaxsiy kompyuterl operatsion tizimlarida yoqilgan boʻladi.
DHCP bilan tayinlangan manzil ijara bilan bogʻlangan va odatda amal qilish muddatiga ega. Agar ijara muddati tugashidan oldin uy egasi tomonidan yangilanmasa, manzil boshqa qurilmaga berilishi mumkin.
Baʼzi DHCP ilovalari har safar tarmoqqa qoʻshilganida MAC manzili asosida hostga bir xil IP-manzilni qayta belgilashga harakat qiladi. Tarmoq maʼmuri MAC manziliga asoslangan maxsus IP manzillarni ajratish orqali DHCP ni sozlashi mumkin.
DHCP IP manzillarini dinamik ravishda belgilash uchun foydalaniladigan yagona texnologiya emas.
Bootstrap Protocol DHCP ga oʻxshash protokol va uning oʻtmishdoshidir. Dialup va baʼzi keng polosali tarmoqlar Hostdan hostga (Point to Point — PPP)“ protokolining dinamik manzil xususiyatlaridan foydalanadi.
Tarmoq infratuzilmasi uchun ishlatiladigan kompyuterlar va uskunalar, masalan, marshrutizatorlar va pochta serverlari odatda statik manzillar bilan sozlanadi.
Statik yoki dinamik manzil konfiguratsiyasi mavjud boʻlmaganda yoki ishlamay qolsa, operatsion tizim hech qaysi tarmoqqa aloqador boʻlmagan manzilni oʻrnatishi mumkin.
Manzilni avtomatik sozlash.
169.254.0.0/16 manzil bloki IPv4 tarmoqlari uchun havola-mahalliy manzillashdan maxsus foydalanish uchun belgilangan. IPv6 da, har bir interfeys, statik yoki dinamik manzillardan foydalansa ham, fe80:: / 10 blokida avtomatik ravishda havola-mahalliy manzilni oladi.
Bu manzillar faqat host ulangan mahalliy tarmoq segmenti yoki nuqtadan nuqtaga ulanish kabi havolada amal qiladi. Bu manzillar yoʻnaltirilmaydi va shaxsiy manzillar kabi Internet orqali oʻtadigan paketlarning manbai yoki manzili boʻla olmaydi.
Lokal IPv4 manzil bloki zahiralanganida manzilni avtomatik sozlash mexanizmlari uchun standartlar mavjud emas edi. Boʻshliqni toʻldirish uchun, Microsoft birinchi ommaviy ilovasi Windows 98 da paydo boʻlgan Automatic Private IP Addressing (APIPA) deb nomlangan protokolni ishlab chiqdi. APIPA millionlab mashinalarda oʻrnatildi va sanoatda de-fakto standartga aylandi. 2005-yil may oyida IETF buning uchun rasmiy standartni belgiladi.
Kompyuter operatsion tizimlari tarmoq interfeyslari va manzil konfiguratsiyasini tekshirish uchun turli diagnostika vositalarini taqdim etadi. Microsoft Windows ipconfig va netsh buyruq qatori interfeys vositalarini taqdim etadi va Unix-ga oʻxshash tizimlarning foydalanuvchilari vazifani bajarish uchun ifconfig, netstat, route, lanstat, fstat va iproute2 utilitalaridan foydalanishlari mumkin.

IP manzillar tarmoqda foydalanishiga ko'ra ikki xil buladi
1. global (real, beliy, oq)

2. local (seriy)
Lokal ip manzillar global tarmoqda ishlatilmaydi va bu ip manzillarga global ip manzil orqali kirib bo'lmaydi va xavfsizlik ta'minlanadi. Quyida lokal manzillarning ro'yxati keltirilgan, ular cheklangandir.